Nguồn: Tạp chí Bonsai Focus English Edition T9/T10 2018

Dịch và biên tập: Admin codai.net NVDzung (15/10/2019)

English

Roots of deciduous trees are very active in the late summer and throughout autumn. Having spent the growing season, a tree will have been involved in the heavy production of sugars through its leaves.

As a result, the sugars (as starch) then need to be stored within the trunk and roots in preparation for leaf-fall and the cold winter months. To store much of these life-giving sugars, the above-ground growth will slow to a standstill leaving the tree to concentrate on the production of new roots.

Collecting deciduous trees in September through to the beginning of December will take full advantage of this strong growth under the surface of the soil, when temperatures are cooling and transpiration (loss of moisture) from the leaves is greatly reduced. The earliest start to this collecting season depends on your local climate. By September in the UK, night temperatures have dropped to the low double figures, typically the ground will no longer be dry and the first autumn colours will be seen on some trees by October. These signs indicate that I can safely go and collect!

It is important when using this timing not to wait until the tree has become too dormant. Because the tree is still in leaf there may exist the fear of failure.

Although some deciduous species, and individual specimens, can be collected successfully throughout dormancy, these autumn months will often yield the best results and survival rate. Having spent the past 3 years collecting yew, elm, pyracantha, field maple, hawthorn, birch, beech, blackthorn and dog-wood from early October onwards.

Along with my apprentice Sean Stop, we have been able to identify that there is a reduction in our success rate from early-Decernber (typically 4-6 weeks after leaf fall).

The fact that Sean and I have now collected a large number of trees from the same locality and use very similar methods to revive them in gardens just about a mile apart, has allowed us to compare notes and draw conclusions as to the best times to collect and maintain aftercare. These findings were then followed in New Zealand by fellow enthusiast Samuel Brierley who has confirmed that autumn collecting is as good as, if not better than, collecting in spring as is traditional.

One major caveat with collecting in autumn is that the tree needs collecting with leaves, as many as possible, to fuel new root growth before the tree has fully entered dormancy. It is not recommended to chop a trunk, therefore, at the same time as collecting in autumn. Forward thinking and planning is required; trees that have been marked for collecting are better chopped during winter before, or at least, during summer before collection.

This allows them to respond with new growth that will remain on the tree when it is removed from the ground.

I would strongÌy recommend scouting out trees in the year, or years, prior to collection. Chop them in preparation as necessary, feed them, make sure they are vigorous and also try to mark them on map software so they can be found again during the cold dark months of dormancy!

A legal and moral responsibility

It should go without saying that we, as bonsai enthusiasts, have a legal and moral responsibility to collecting.

Whether tree collecting is applied to trees in domestic hedges or gardens, or the wild, simple respect for the law and nature should be applied. Ensure that you have legal permission to walk and collect on the land. Make sure that the tree has the strength to survive collection and is given the best possible chance of survival with appropriate aftercare. We have been ‘lucky’ enough to find a location where many very old trees will be removed by the landowners over the coming decade. However, when you look for material for yourself, please consider the possibility that you maybe endangering the life of an old tree as well as removing it from the wild for your own personal use.

Consider the fact that collecting yamadori successfully is not easy, requires a high level of aftercare and the tree may not be workable for 2-3 years, if at all.

Specific species

Note that these details are intended for removing trees from the wild or domestic situations and does not Indicate when it’s best to repot a bonsai of the same species.

Fagus sylvatica (European beech)

European beech have a reputation for failing when collected in early spring and by the time they are ready to burst into leaf in late spring, temperatures can be too high, the ground too dry. However, we have had very good results collecting (and repotting bonsai) beech in autumn as soon as the leaves begin to change colour (late September) through till all of the leaves have turned brown, typically late October in the UK.

I would without hesitation recommend collecting in autumn rather than spring.

Crataegus monogyna (common hawthom)

Best results have been early October, through to early December around 4 weeks after leaf-fall. Trees collected from December through to the beginning of February, when the ground isn’t frozen, will survive but our success rates fell. The ‘traditional’ collecting time for hawthorn is early February onwards until leaf-break. Our survival rates were onÌy marginally less than in the autumn. However the Autumn-collected trees have typically been stronger in the following year.

Betula (Birch) species

Great care has to be taken to only prune birch while they are active, or they are suffering from dieback of branches and/ or the trunk itself. When collected while fully dormant, individual heavy roots can fail and lead to dieback up the trunk.

Birch can be collected successfully in early autumn (September onwards) til leaves start changing colour mid-October.

Taxus (yew), Ulmus (elm), Acer campestre (field maple), Cornus (Dogwood), Pyracantha species

These are all species we have collected during the autumn months. Although there appears to be little difference between collecting them in autumn or spring after the buds start to swell from February onwards.

Aftercare

Over the years I have had experience of reviving trees outside without any protection and also with a heated (to +7-+8C) polytunnel with success. But by far the best results have been using an open, unheated polytunnel with plenty of light until the buds start to move in early spring. Then using light shade and plenty of humidity as the new shoots extend.

Hawthorn and blackthorn are notorious for extending new shoots from stored energy in their trunk and roots, and then the new leaves and shoots failing as the temperatures rise in early summer. This is an indication that there has, in fact, been no new corresponding root growth. For this reason, it is important to take great care not to bring newly collected trees out of their protective environments too earÌy.

An inorganic soil with good structure is essential for newly collected deciduous species. Hawthorn and blackthorn prefer a very large-grained open mix such as large-grain pumice and bark.

Frost protection is preferred (although some enthusiasts, and my experience, report that this is not essential in a UK winter that rarely drops below -10C).

However, protection from the wet is an important advantage as the continual rain we can have during the cold winter months in the UK may well reduce the possibility of survival. Many enthusiasts who revive their trees outside will place the entire tree (including the pot) into a large black plastic bag in early spring.

This greatly increases humidity around the tree; warmth and protection from the drying effects of the wind is increased and it also helps control how wet the soil remains while new roots are developing.

Tiếng Việt

Rễ cây rụng lá hoạt động rất mạnh vào cuối mùa hè và suốt mùa thu. Trải qua mùa sinh trưởng, một cái cây sẽ tham gia vào quá trình sản xuất mạnh mẽ đường qua lá của nó.

Như một kết quả, đường (dưới dạng tinh bột) sau đó càn được lưu trữ trong thân và rễ để chuẩn bị cho mùa thu rụng lá mà những tháng mùa đông. Để lưu trữ phần lớn các loại đường mang lại sự sống này, sự tăng trưởng trên mặt đất sẽ chậm lại khi cây ngừng tập trung vào việc sản xuất rễ mới.

Thu thập cây rụng lá vào tháng 9 đến đầu tháng 12 sẽ tận dụng sự phát triển mạnh mẽ này dưới bề mặt đất, khi nhiệt độ được làm mát và sự thoát hơi nước (mất độ ẩm) từ lá cây giảm đáng kể. Việc bắt đầu sớm vào mùa thu phụ thuộc khí hậu địa phương của bạn. Tháng 9 ở Anh, nhiệt độ ban đêm đã giảm xuống gần một nửa, điển hình là mặt đất sẽ không còn khô và màu sắc mùa thu đầu tiên sẽ được nhìn thấy trên một số cây vào tháng 10. Những dấu hiệu này cho thấy rằng tôi có thể đi và thu thập một cách an toàn!

Điều quan trọng là xử lý điều này trước khi cây vào giai đoạn ngủ đông sâu. Bởi vì cây vẫn còn lá nên vẫn còn nhiều cơ hội sống tốt.

Mặc dù một số cây rụng lá và mẫu vật riêng lẻ có thể được thu thập thành công trong suốt thời gian ngủ đông, nhưng những tháng mùa thu thường mang lại kết quả tốt nhất với tỷ lệ sống cao. Tôi đã dành 3 năm để thu thập các loại cây Yew (Thanh Tùng Châu Âu), elm (Du), pyracantha (Gai Lửa), field maple (Phong Đồng), hawthorn (Sơn Tra), birch (Cây thuộc chi Cáng Lò), beech (cây thuộc chi Cử), blackthorn (Mận Gai) and dog-wood (Cây thuộc chi Giác Mộc, Cornus) từ đầu tháng 10 trở đi.

Cùng với bạn học việc của tôi Sean Stop, chúng tôi có thể xác định rằng có sự giảm tỷ lệ thành công nếu thu thập cây từ đầu tháng 12 trở đi (thường là 4 – 6 tuần sau khi rụng lá).

Sự thật là Sean và tôi đã thu thập một số lượng lớn cây từ cùng một địa phương và sử dụng cùng các phương pháp giống nhau để hồi sinh chúng trong các khu vườn chỉ cách nhau một dặm, đã cho phép chúng tôi đối chiếu, ghi chú và đưa ra kết luận về thời điểm tốt nhất để thu thập và duy trì chăm sóc đằng sau. Những phát hiện này sau đó được theo dõi ở New Zealand bởi người chơi Samuel Brierley, anh đã xác nhận rằng thu thập mùa thu cũng tốt như, nếu không muốn nói là tốt hơn, vào mùa xuân truyền thống.

Một cảnh báo lớn với việc thu thập vào mùa thu là cây cần thu thập cùng với lá, càng nhiều càng tốt, để thúc đẩy sự phát triển rễ mới trước khi cây đã hoàn toàn ngủ đông. Do đó, không nên chặt một thân cây ngay khi thu thập vào mùa thu. Tư duy chuyển tiếp và lập kế hoạch là cần thiết, cây đã được đánh dấu tốt hơn là được cắt ngắt vào mùa đông năm trước đó, hoặc ít nhất, là trong mùa hè trước khi được thu thập.

Điều này cho phép cây phản ứng với các chồi phát triển vẫn còn ở trên cây khi cây được bứng gốc ra khỏi mặt đất.

Tôi khuyên các bạn nên tìm kiếm trong một năm, hoặc nhiều năm, trước khi thu thập. Cắt ngắn chúng để chuẩn bị khi cần thiết, bón phân cho chúng, đảm bảo chúng đủ mạnh mẽ và cố gắng đánh dấu trên bản đồ hoặc phần mềm để dễ dàng tìm thấy cây trong những tháng u ám của kỳ ngủ đông!

Trách nhiệm đạo đức và pháp lý

Sẽ không quá khi nói rằng, chúng ta, những người yêu thích Bonsai, phải có một trách nhiệm đạo đức và pháp lý khi thu thập cây cối.

Cho dù việc thu thập cây được áp dụng cho cây hàng rào, cây trong vườn, hay cây trong tự nhiên, hãy đơn giản là tôn trọng luật pháp và tự nhiên. Đảm bảo rằng bạn được cho phép về mặt pháp lý để đi tìm và thu thập cây ở trên mặt đất khu vực đó. Đảm bảo cây đủ khoẻ để có thể được thu thập và sống sót cũng như có cơ hội tối đa khoẻ mạnh sau đợt chăm sóc hậu kỳ. Chúng tôi đã “may mắn” tìm thấy một địa điểm nơi rất nhiều cây già sẽ bị chặt bỏ bởi người chủ đất trong thập kỷ tới. Tuy nhiên, khi bạn tìm kiếm vật liệu cho mình, hãy xem xét khả năng bạn có thể gây nguy hiểm cho cuộc sống của một số cây cổ thụ cũng như loại bỏ nó khỏi tự nhiên để sử dụng cho mục đích cá nhân.

Hãy xem xét thực tế rằng việc thu thập Yamadori thành công là không dễ dàng, đòi hỏi mức độ chăm sóc hậu kỳ ở trình độ cao và cây có thể không thể được xử lý gì từ 2 – 3 năm.

Các loài cụ thể

Chú ý là các chỉ dẫn này chỉ có tác dụng với việc thu thập cây từ tự nhiên ở môi trường quốc nội (nước Anh) và không có tính chỉ dẫn với việc sang chậu cây Bonsai cùng loài .

Dẻ Gai Châu Âu (Fagus sylvatica, European beech)

Dẻ Gai Châu Âu (Fagus sylvatica, European beech) có nổi tiếng vì tỷ lệ thất bại cao khi thu thập cây vào đầu mùa xuân và khi nó chuẩn bị ra lá vào cuối mùa xuân, nhiệt độ có thể quá cao, mặt đất cũng có thể quá khô. Tuy nhiên, chúng tôi đã thu được các kết quả thu thập và sang chậu tốt cho loài này vào mùa thu ngay khi lá bắt đầu đổi màu (cuối tháng 9) cho đến khi tất cả lá chuyển sang màu nâu, điển hình là vào cuối tháng 10 ở Anh.

Tôi sẽ không ngần ngại khuyên bạn nên thu thập cây vào mùa thu hơn là mùa xuân.

Sơn Tra Thường (Crataegus monogyna, common hawthom)

Kết quả tốt nhất ghi nhận là vào đầu tháng 10, đến đầu tháng 12, khoảng 4 tuần sau khi cây rụng lá. Cây được thu thập từ tháng 12 đến đầu tháng 2, khi mặt đất không bị đóng bắng, cây sẽ tồn tại nhưng tỷ lệ thành công đã bị giảm. Thời gia thu thập “truyền thống” của loại cây này là đầu tháng Hai trở đi cho đến khi cây rụng lá. Tỷ lệ sống của chúng tôi đã giảm nhẹ vào mùa thu. Tuy nhiên, cây thu thập thường khoẻ hơn trong năm sau.

Các loài cây thuộc Chi Cáng Lò (Betula, Birch)

Phải hết sức cẩn thận để chỉ cắt tỉa loài cây này khi chúng đang hoạt đống, hoặc chúng sẽ phải chịu đựng sự tàn lụi của cành và thân. Khi thu thập cây ở trạng thái ngủ đông hoàn toàn, một số rễ lớn có thể thất bại dẫn đến cái chết của thân.

Loài cây này có thể được thu thập thành công vào đầu mùa thu (tháng 9 trở đi) cho đến khi lá bắt đầu đổi màu vào giữa tháng 10.

Taxus (yew), Ulmus (elm), Acer campestre (field maple), Cornus (Dogwood), Pyracantha 

Chúng là những loài mà chúng tôi đã thu thập trong suốt các tháng mùa thu. Dường như có rất ít sự khác biệt giữa việc thu thập trong mùa thu và mùa xuân khi chồi bắt dầu phình ra từ tháng 2 trở đi.

Chăm sóc hậu kỳ

Trong những năm qua, tôi đã có kinh nghiệm phục hồi cây bên ngoài mà không có bất kỳ sự bảo vệ nào khi dùng một polytunnel (lều lưới) được sưởi (tăng 7 – 8 độ C). Nhưng cho đến nay, kết quả tốt nhất là dùng lều lưới mở, không sưởi với nhiều ánh sáng cho đến khi chồi bắt đầu xuất hiện vào đầu xuân. Sau đó sử dụng bóng râm và tăng độ ẩm cho đến khi các chồi nở to.

Hawthorn và Blackthorn nổi tiếng với việc kéo dài những chồi mới từ năng lượng dự trữ trong thân và rễ của chúng, và sau đó những chiếc lá mới và chồi mới sẽ rụng khi nhiệt độ tăng vào mùa hè. Đây là dấu hiệu cho thấy, trên thực tế, không có sự tăng trưởng gốc tương ứng nào mới. Đối với lý do này, điều quan trọng là phải hết sức cẩn thận để không mang những cây mới được thu thập ra khỏi môi trường bảo vệ của chúng quá sớm.

Một loại đất vô cơ có cấu trúc tốt là điều cần thiết cho các loài cây rụng lá mới được thu thập. Hawthorn và Blackthorn thích một hỗn hợp hạt rất lớn như đá bọt lớn (large-grain pumice) và vỏ cây lớn.

Bảo vệ sương giá là cần thiết (mặc dù một số người đam mê và kinh nghiệm của tôi, cho thấy điều này không cần thiết trong mùa đông ở Anh khi nhiệt độ hiếm khi xuống dưới -10 độ C).

Tuy nhiên, bảo vệ cây khỏi ẩm ướt là lợi thế quan trọng vì mưa liên tục trong suốt mùa đông ở Anh có thể làm giảm khả năng sống sót. Nhiều người đam mê đã hồi sinh cây bên ngoài bằng cách bọc cả cây và chậu vào một túi ni lông đen vào đầu mùa xuân. Điều này làm tăng đáng kể độ ẩm xung quanh cây; giữ nhiệt và giúp cây không bị khô do việc gió mạnh lên và cũng giúp cho việc kiểm soát độ ẩm của đất trong khi rễ mới đang phát triển.

Dũng Cá Xinh

Có những ngày mưa gió, ngày nắng chói chang nhưng khi mở cửa ra hàng hoa dại vẫn nằm đó dưới bậc thềm. Không nhạt không úa mà vẫn còn vẻ tươi trong như ngày nào.

Xem các bài khác