- Nguồn: bonsai-nbf.org
- Lược dịch: Dũng Cá Xinh (06/08/2021)
Thế giới Bonsai thật may mắn khi có biết bao nghệ nhân huyền thoại, nhiều người trong số họ đã bất tử trong các tác phẩm, các công trình kiến trúc hay các bộ sưu tập tại các bảo tàng, vườn Bonsai. Trong chuyên đề Bonsai Around the World lần này, chúng tôi xin giới thiệu vườn Bonsai của một biểu tượng nổi tiếng và có nhiều thành tựu trong cộng đồng cây cảnh Floridian: James Smith.
Chúng tôi đã nói chuyện với Tom Kehoe, một người bạn thân và là học trò của cố bậc thầy bonsai, người hiện là người quản lý Bộ sưu tập Bonsai James J. Smith tại Vườn bách thảo Heathcote (Heathcote Botanical Gardens) ở Fort Pierce, Florida.
Kehoe đã được lôi cuốn vào các lớp học võ thuật từ khi còn nhỏ, điều này đã nảy sinh niềm yêu thích đối với ngôn ngữ, lịch sử và nghệ thuật châu Á. Sau khi nhận được một cuốn sách về Bonsai vào năm 16 tuổi, Kehoe đã cố gắng bắt đầu đào tạo Bonsai, nhưng anh không thành công lắm trong việc giữ cho cây của mình sống sót. Mười lăm năm sau, một nhà tạo kiểu Bonsai am hiểu đã chỉ cho anh một số mẹo chăm sóc Bonsai và sau vài tháng trồng thành công một vài cây Bonsai, Kehoe đã tìm đến một bậc thầy về cây cảnh tên là Jim Smith để học hỏi quan điểm chuyên môn sâu hơn.
Kehoe và vợ bắt đầu tham gia các buổi học miễn phí hàng tháng của Smith để rồi tạo nên tình bạn kéo dài 20 năm. Kehoe cuối cùng đã bắt đầu hỗ trợ vườn ươm của Smith, giúp tổ chức các cuộc hội thảo về Bonsai và cuối cùng là đảm nhận việc chăm sóc bộ sưu tập cây riêng của Smith khi sức khỏe của Smith bắt đầu suy giảm.
Kehoe nói: “Jim phải có năm hoặc sáu nghìn cây nhỏ. Anh ấy có rất nhiều những chiếc bàn và những chiếc bàn gồm vô số những cây nhỏ có thể được trồng thành cây Bonsai.”
Để đảm bảo bộ sưu tập Bonsai riêng của mình sẽ được duy trì trong những bàn tay yêu thương và lành nghề, Smith đã quyết định tặng 100 cây của mình cho Vườn bách thảo Heathcote, nơi mà trước đó anh đã tặng một vài cây. Heathcote đã san bằng một khu vực trong khuôn viên của họ, thiết kế một khu trưng bày và xây dựng một gian hàng cho bộ sưu tập sắp ra mắt. Trong khi đó, Kehoe và Smith đã dành khoảng hai năm rưỡi để chuẩn bị Bonsai để chuyển đến ngôi nhà mới.
Kehoe nói: “Chúng tôi sẽ lấy cây ra khỏi chậu, cắt bớt rễ, định hình lại tán và đưa chúng vào chậu. Tôi thậm chí sẽ mang theo một hoặc hai cây về nhà, làm việc với chúng và mang chúng trở lại vào tuần sau. Tôi đã phát triển mối quan hệ cá nhân với những cái cây đó. ”
Khi những cây đầu tiên đến khu vườn Heathcote, công việc toàn thời gian của Kehoe đã ngăn cản anh làm việc với bộ sưu tập. Nhưng nhiều năm sau, sau khi nhân viên của Heathcote yêu cầu anh và vợ làm việc cùng những cây chuẩn bị cho đợt quyên góp tại các khu vườn, anh đã chấp nhận vị trí người phụ trách.
Kehoe nói: “Bây giờ tôi đi đến đó vài lần một tuần và may mắn là chúng tôi có một đội ngũ tình nguyện viên giúp đỡ.” Kehoe nói.
Tìm hiểu về bộ sưu tập và chủ nhân của nó
Vườn bách thảo Heathcote (Heathcote Botanical Gardens) bao gồm sáu khu vườn riêng biệt, bao gồm các khu vực như phòng trưng bày cây cảnh, khu vườn rừng nhiệt đới và có cả khu vườn dành cho trẻ em. Mỗi tháng một lần, nhân viên sẽ tổ chức các sự kiện trong đó họ sẽ xử lý kỹ thuật với cây Bonsai của khách hoặc tư vấn cho họ về cách huấn luyện và tạo kiểu cho cây.
Phòng trưng bày Bonsai James J. Smith có khoảng 110 cây thuộc 35 loài, hầu hết đều là cây nhiệt đới và cận nhiệt đới được trưng bày liên tục. Cây lâu đời nhất của họ được cho là khoảng 200 năm tuổi, một cây Gỗ Nút (Platanus occidentalis, buttonwood) với thân gỗ lũa khổng lồ được thu thập từ Florida Keys và được tạo dáng từ năm 2004.
Kehoe cho biết nhiều cây cảnh cao vài feet (1 – vài mét) và cần từ sáu người trở lên để di chuyển chúng. Ông cho biết Smith, một bậc thầy về cây cảnh và tên của bộ sưu tập, được nhớ đến như là “ông tổ” của cây cảnh ở Florida, nơi có vô số các khu trưng bày, vườn ươm và hiệp hội cây cảnh – bao gồm cả một tổ chức nhà nước.
Kehoe cho biết một trong những cây đẹp nhất và đáng chú ý nhất của bộ sưu tập là cây thân kép Jaboticaba được bậc thầy John Naka tạo kiểu vào những năm 1970. Phòng trưng bày cũng có một bức tranh saikei, hay còn gọi là “phong cảnh sống” mà bậc thầy cây cảnh Yuji Yoshimura đã sắp xếp vào những năm 1970.
Smith được cho là đã đưa một số loài vào trưng bày Bonsai (Bonsai scene), đặc biệt là loài Portulacaria afra (Việt Nam gọi là cây Sen Đô La) – một loài mọng nước phát triển ổn định, đóng một vai trò quan trọng trong hệ sinh thái Nam Phi và là một trong những loài thực vật hiệu quả nhất trong các quá trình giảm thiểu khí hậu. Cây Bonsai đầu tiên của Smith là cây Portulacaria được trồng trong chậu từ năm 1957.
Một cây cảnh không điển hình khác là cây Bồ Đề thẳng đứng (upright Bo tree), hay còn gọi là Ficus religiosa (Cây Bồ Đề), loài cây xếp tầng được ghi nhận là nơi khởi đầu của Đức Phật trên con đường giác ngộ của Ngài. Những chiếc lá hình trái tim lớn của cây Bồ Đề được cho là tượng trưng cho trái tim vĩ đại của Đức Phật.
Kehoe nói: “Jim luôn luôn tìm những loài khác thường, như cây Bồ Đề hoặc cây baobabs, và tìm cách để biến chúng thành cây Bonsai”.
Nhân viên Heathcote phải cất cây Baobab của họ trong không gian tối mà không có nước trong suốt một năm để mô phỏng môi trường sinh trưởng khô hạn tự nhiên của nó ở châu Phi. Phòng trưng bày cũng có một cây Limbo gumbo (Bursera simaruba), có nguồn gốc từ Nam Florida và Caribe. Lớp vỏ xù xì và mỏng đặc biệt của chúng nhìn giống như những mảng da bị tróc ra.
“Biệt danh địa phương cho cây Limbo gumbo (Bursera simaruba) này là “Cây du lịch” (tourist tree) bởi vì, giống như da khách du lịch, nó có màu đỏ và luôn bong tróc!” Kehoe nói đùa.
- Bạn có thể tìm thêm thông tin về Heathcote và James J. Smith Bonsai Gallery tại đây: https://www.heathcotebotanicalgardens.org/garden-rooms/james-j-smith-bonsai-gallery/