Tradescantia fluminensis quadricolor: Giới thiệu, chăm sóc và hướng dẫn nhân giống

Trước khi bắt đầu đi sâu vào cây Tradescantia fluminensis quadricolor, cả nhà có thể xem qua danh sách (gồm tên và hình ảnh) anh chị em của loài cây này – Những giống và loài thuộc chi Tradescantia (chi Thài Lài) tại bài này ạ: Tra cứu tên khoa học của các loài cây thuộc chi Tradescantia bằng hình ảnh. Đây là một chi gồm nhiều loài, giống cây đẹp và rất dễ chăm sóc!!! 

Tradescantia fluminensis quadricolor chắc chắn cũng có khởi đầu từ Tradescantia fluminensis. Vì thế cả nhà cùng tìm hiểu qua một chút về loài Tradescantia fluminensis nhé.

I. Tìm hiểu về Tradescantia fluminensis

Tradescantia là một chi thực vật có hoa trong họ Commelinaceae. Tên của chi được đặt để ghi danh hai nhà tự nhiên học người Anh John Tradescant the Younger và John Tradescant the elder. 

Tradescantia fluminensis là một loài cỏ nhện (spiderwort) bản địa của Nam Mỹ. Nó là một trong vài loài thực vật được gọi với tên thông dụng là: Wandering Jew (kẻ Do Thái lang thang, ngầm so sánh việc cây mọc rất nhanh và thích nghi với mọi loại môi trường; “Kẻ Do Thái lang thang” là kẻ bị kết tội và đuổi ra khỏi cộng đồng do chế giễu chúa Giê su trên đường ngài bị đưa đi xét xử.) Nó còn có một số cái tên khác như: small-leaf spiderwort, river spiderwort, inch plant, wandering trad, wandering willie, wandering gypsy.

1. Mô tả 

Tradescantia fluminensis là loại cây sống lâu năm (perennial), mọc phủ mặt đất với thân và lá mềm, không có lông. Thân cây mọng nước có thể ra rễ ở bất kỳ node (mấu, mắt) nào. Cây có lá hình bầu dục, màu xanh đậm với đầu nhọn bóng, nhẵn và hơi dày thịt, dài khoảng 1,25–2,5 inch (32–64 mm). Cây có hoa màu trắng với ba cánh hoa với đường kính 0,5–1 inch (13–25 mm). Chúng mọc thành từng chùm nhỏ vào mùa hè và hoa có thể tạo ra nhiều hạt.

2. Trồng trọt 

Tradescantia fluminensis được trồng làm cây vườn hoặc cây trong nhà ở nhiều nơi. Ngay cả ở những nơi mà nó được coi là cây xâm lấn, Tradescantia fluminensis vẫn có thể được trồng như một cây trong nhà (house plants) ở các dạng khác nhau. Cây yêu cầu đất ẩm thường xuyên để phát triển tốt và có xu hướng chậm phát triển trong khí hậu lạnh, đặc biệt là những nơi có sương giá hoặc tuyết. Nó chịu được môi trường bóng râm mạnh (tức là nơi có ánh sáng yếu). Bởi vì đặc tính cần độ ẩm, Tradescantia fluminensis phát triển yếu nếu được đặt ở những nơi có nắng và khô trong thời gian dài. Tuy nhiên, bởi vì đây là một loài cây giữ nước, nó có thể chịu được thời gian khô kéo dài và chờ đến lúc tiếp tục phát triển khi điều kiện tốt hơn trở lại.

Nhiều giống cây trồng có sẵn với những chiếc lá loang lổ rất đẹp, trong đó Tradescantia fluminensis Quicksilver (giống đã giành được Giải thưởng Công viên Vườn của Hiệp hội Làm vườn Hoàng gia. (Royal Horticultural Society’s Award of Garden Merit))

3. Bị coi là loài xâm lấn ở một số nơi

Tradescantia fluminensis được coi là một loài xâm lấn, cỏ dại có hại hoặc thực vật gây hại ở nhiều nơi và do đó nó trở thành mục tiêu để diệt trừ. Các khu vực bị ảnh hưởng nghiêm trọng bao gồm Úc, New Zealand, và đông nam Hoa Kỳ.

Các đặc tính xâm lấn nghiêm trọng của Tradescantia fluminensis là kết quả đến từ sự kết hợp của nhiều thuộc tính. Mọc thành một tấm thảm dày đặc bên dưới lớp phủ cây rừng cao đến 12 inch (30 cm) hoặc thậm chí hơn (được tạo điều kiện bởi khả năng chịu bóng râm đáng kể), nó sẽ đè bẹp các loại cây trồng trên mặt đất khác và ngăn chặn sự tái sinh tự nhiên của các loài cao hơn. Nếu không được kiểm soát, nó có thể dẫn đến việc tàn phá rừng bản địa.

Ngay cả những nơi khí hậu không cho phép Tradescantia fluminensis bén rễ, nó vẫn có thể lây lan nhanh chóng do được “vận chuyển” bởi động vật, con người và thậm chí cả gió mạnh. Các thân cây mọng nước dễ gãy ở các nodes (mấu, mắt) và có khả năng tự mọc ở bất cứ nơi nào chúng rơi xuống, nhất là trên đất ẩm. Mặc dù Tradescantia fluminensis phản ứng tiêu cực với thuốc diệt cỏ và các biện pháp kiểm soát cỏ dại áp dụng khác, nhưng mỗi phân đoạn đều có khả năng tái sinh, do đó nó có thể phục hồi nhanh chóng, đặc biệt là ở những vùng đất mềm, nơi thân cây có thể vẫn nằm dưới bề mặt.

Tuy nhiên, Tradescantia fluminensis quadricolor thì khác, do vẻ đẹp chết người của nó mà đây vẫn luôn là một trong những cây được săn đón ở nhiều quốc gia, kể cả ở Việt Nam, tuy không HOT như ở nước ngoài, nhưng loài này vẫn luôn được chào đón nhiệt liệt trên thị trường cây cảnh.

II. Tìm hiểu về Tradescantia fluminensis quadricolor 

1. Giới thiệu Tradescantia fluminensis quadricolor 

• Tên khoa học: Tradescantia fluminensis quadricolor
• Tên thường gọi: Small-leaf spiderwort quadricolor, river spiderwort quadricolor, inch plant quadricolor, wandering trad quadricolor, wandering willie quadricolor, wandering gypsy quadricolor.
• Tên tiếng Việt: Thài Lài Hồng, Thài Lài bốn màu, Thài Lài nhiều màu 
• Tên tiếng Trung: 巴西水竹草 (Bāxī shuǐ zhú cǎo) – Ba Tây Thuỷ Trúc Thảo

Mọi người hay chơi chung loài cây này với loài Callisia repens Pink Lady ‘Violet’ vì sự tương đồng màu sắc của lá cây.

2. Chăm sóc Tradescantia fluminensis quadricolor 

Do là một thành viên của chi Thài Lài (Tradescantia), một chi mà rất nhiều loài bị xếp vào nhóm cây xâm lấn, nên Tradescantia fluminensis quadricolor cũng là một cây vô cùng dễ chăm sóc. Để cây sống vô cùng dễ, chúng ta chỉ cần để ý một chút làm sao để cây sống khoẻ mạnh, giữ được form lá, màu lá đẹp nhất. 

• Ánh sáng: Trong nhiều tài liệu chăm sóc Thài Lài Hồng, mọi người đều khuyên nên để cây ở môi trường ánh sáng trung bình hoặc cao nhưng tránh ánh nắng trực tiếp. Điều này đúng với các cây nhập khẩu, cây được trồng trong môi trường nắng ít nhưng lại chưa đúng với những cây đời F3, F4 đã chịu được nắng gắt (ví dụ nắng mùa hè Hà Nội, Hồ Chí Minh). Điều quan trọng là anh chị em nên hỏi nguồn gốc của cây để có thể để cây ở vị trí có ánh sáng tương đồng nhất với “nơi sản xuất”. Ví dụ các cây đời F0 em nhập về cho ra nắng là có dấu hiệu cháy lá, cháy đầu lá, thủng lá. Sau thời gian dài thuần cây ở môi trường nắng to (đầu tiên để cây ở nơi nắng nhỏ rồi tăng dần thời gian và cường độ nắng theo thời gian), các lá không chịu được nắng sẽ được loại bỏ hoàn toàn, các lá con ra đời sau sẽ có xu hướng “kiên cường” hơn và dần dần định hình ra “đặc tính chống nắng” tương đối ổn định cho các đời F sau. Nếu chọn được cây đã “thuần nắng” thì cả nhà cứ mạnh dạn treo cây ở ban công, sân thượng, cho đón nắng trực tiếp thoải mái (miễn là đảm bảo độ ẩm cho đất và lá) thì cây sẽ có xu hướng phát triển các mảng màu hồng, tím. Ở môi trường ánh sáng trung bình, cây có xu hướng ra nhiều lá xanh và xanh đậm hơn. Nếu để trong môi trường ánh sáng quá yếu thì cây sẽ không phát triển và rất dễ bị ủng hoặc thối thân, thối rễ. Nếu trồng trong nhà nên để cây ở gần cửa sổ nơi có ánh sáng tốt (có nắng càng tốt đối với các cây Tradescantia fluminensis quadricolor đã thuần chịu được nắng.) 
• Đất, giá thể: Mình đã thử nghiệm nhiều loại đất trồng, kể cả những kiểu đất “phàm phu tục tử” nhất (Đất công thức Văn Giang, xem thêm ở bài này ạ: [Chia sẻ] Công thức trộn đất, giá thể trồng cây Hương Thảo (Rosemary)) thì thấy cây đều sống được, tuy nhiên cây phát triển nhanh và đẹp nhất ở các loại giá thể: Nhẹ, thoát nước tốt nhưng lại giữ ẩm cao. Với đặc tính 1 lít dừa bột mịn (xơ dừa xay) có thể giữ được tầm 8 lít nước thì các loại giá thể có hàm lượng xơ dừa cao (ví dụ 80% xơ dừa, 10% perlite, 10% phân trùn quế hay 80% xơ dừa – 15% pumice – 5% phân tan chậm) là loại giá thể hoàn hảo cho loại cây này. 
• Chế độ tưới nước: Mình vẫn áp dụng công thức tưới nước kinh điển học được của người Trung Quốc: “Bất Can Bất Kiêu, Kiêu Tắc Kiêu Thấu“. Do đa phần mình trồng loại này ở các loại chậu treo nên mình tưới nước khá nhàn: Khi thấy đất có dấu hiệu hơi khô thì mình đem cả chậu treo ra nhúng nguyên chậu (đôi khi nhúng ngập cả lá cây, mục đích là rửa bẩn và tăng độ ẩm cho lá – cách này chỉ nên áp dụng khi để cây ở nơi có gió thoáng để nước ở lá cây dễ dàng bốc hơi, không đọng gây ủng lá) tầm 1,2 phút cho toàn bộ phần giá thể thấm đều nước. Sau đó mình nhấc lên để cho nước ráo hết (thoát hết khỏi lỗ thoát nước) thì đem treo lại chỗ cũ. Mặc dù là loại cây có thân “fleshy” (mập và giống các loại cây mọng nước – succulents), nhưng Tradescantia fluminensis quadricolor lại ưa thích đất luôn ẩm một chút (chứ không như Hương Thảo Rosemary hay cây Babsysun Rose lại ưa thích đất hơi khô 1 chút.
• Độ ẩm: Độ ẩm đối với Tradescantia fluminensis quadricolor rất quan trọng. Nếu để cây ở môi trường độ ẩm quá thấp, lá cây thường có xu hướng quăn hoặc hỏng đầu lá. Do thường được trồng ở dạng treo, nên gió và nắng sẽ giúp cây có xu hướng khô, cây rất ít khi chết bởi “over-watered” (sũng nước gây thối rễ), nhưng ngược lại cây cũng hay bị thiếu ẩm. Cách tốt nhất là nên mua đồng hồ đo độ ẩm (em mua shopee 50k dùng khá ổn, anh chị em xem thêm ở BÀI NÀY đoạn cuối ạ) để biết chính xác độ ẩm khu vực trồng cây. Nếu độ ẩm <70 80% thì nên bổ sung độ ẩm bằng cách phun sương nhẹ cho cây vào buổi tối (tránh phun lúc nắng to dễ gây cháy lá) và cố gắng không để đọng nước. 
• Nhiệt độ: Theo nhiều tài liệu ở các nước châu Âu, vào mùa đông khi nhiệt độ <5 độ C, cây có khả năng chết hoặc lụi nhanh 1 cách đáng sợ. Đây là cơ chế “giả vờ chết”, hy sinh 1 phần lớn cộng đồng để giữ ấm và ẩm cho 1 bộ phận còn lại của cư dân chờ mùa xuân hồi sinh. Nhiệt độ <10 độ C anh chị em nên cho cây vô nhà để đảm bảo sức khoẻ cho “công chúa”.
• Thoáng khí: Đây là một thông số hay bị mọi người bỏ quên. Thoáng khí là một vấn đề rất nên quan tâm. Tại sao cây ở vườn khoẻ hơn cây trong nhà, một phần nguyên nhân nằm ở sự thoáng khí. Chỉ khi thoáng khí thì mới tránh được nước đọng, nguyên nhân hàng đầu giết chết cây của bạn. Và thoáng khí giúp cho bầu không khí xung quanh cây được luân chuyển, cây dễ dàng hấp thụ Oxy và thải CO2 liên tục, một bầu không khí ngột ngạt sẽ khiến quá trình quang hợp này bị trục trặc. 
• Sâu, bệnh: Nói chung nếu ở môi trường thoáng khí, trồng trong giá thể nhẹ, thoát nước tốt, đủ độ ẩm và không bị đọng nước cây không có vấn đề gì. Nhưng với những thay đổi tiêu cực ở một trong các chỉ số trên, cây sẽ dính một trong những loại bệnh, sâu bệnh thường gặp y như đối với cây Hương Thảo Rosemary (xem thêm bài này ạ: Các vấn đề thường gặp khi trồng Hương Thảo – Rosemary (Rosmarinus officinalis): Cách xử lý, nguyên nhân và cách phòng tránh)

3. Nhân giống Tradescantia fluminensis quadricolor 

Đây mới là phần thú vị nhất và đáng quan tâm nhất ^^. Tradescantia fluminensis quadricolor là một loài tương đối dễ nhân giống bằng cách cắt cành giâm (cuttings) rồi cắm vào nước hoặc hỗn hợp giá thể nhẹ. 

Đây là một số hình ảnh cây F3, F4 em nhân được tại Hà Nội:

Và sau đây em xin sử dụng chuỗi ảnh của một người bạn bên Tây (mr Lewis) để minh hoạ cho quá trình nhân giống loài Tradescantia fluminensis quadricolor này ạ. 

Bên dưới là hình ảnh các loài, giống cây Tradescantia fluminensis thông dụng khác, anh chị em tham khảo thêm nha. 

• Tradescantia fluminensis albovittata
• Tradescantia fluminensis Aurea
• Tradescantia fluminensis Green and Yellow
• Tradescantia fluminensis Green Silver
• Tradescantia fluminensis Lavender
• Tradescantia fluminensis Lilac
• Tradescantia fluminensis Maidens Blush
• Tradescantia fluminensis Nanouk
• Tradescantia fluminensis Purple
• Tradescantia fluminensis Quadricolor
• Tradescantia fluminensis Quicksilver
• Tradescantia fluminensis Tricolor
• Tradescantia fluminensis Tricolour
• Tradescantia fluminensis variegata
• Tradescantia fluminensis Vell.
• Tradescantia fluminensis Wandering Willie
• Tradescantia fluminensis White Stripe
• Tradescantia fluminensis

Thêm một số hình ảnh của đợt cây mới năm 2021, bằng cách nhân giống như trên chúng em đã ra được các chậu cây giống như bên dưới ạ:

Dũng Cá Xinh

Có những ngày mưa gió, ngày nắng chói chang nhưng khi mở cửa ra hàng hoa dại vẫn nằm đó dưới bậc thềm. Không nhạt không úa mà vẫn còn vẻ tươi trong như ngày nào.

Xem các bài khác