Loài phức hệ Paphiopedilum hookerae
Loài phức hệ này có hai dòng là Paphiopedilum volonteanum và Paphiopedilum hookerae, như đã được mô tả ở mức độ loài. Hầu hết các tác giả cho đến nay đều giải thích chúng như là hai biến loài của Paphiopedilum hookerae xưa, vì hai khái niệm này có quan hệ rất gần gũi nhau. Có cùng một cách nhìn nhận như vậy là văn phòng đăng ký của Hội Thực vật Hoàng gia Anh. Trái lại, cơ quan pháp lý của Hội Hoa lan Hoa kỳ lại không thừa nhận như thế. Trong khi một vài cây khác được giải lại là Paphiopedilum hookerae var. volonteanum thì cũng có vài cây Paphiopedilum volonteanum đã được giải
Còn nhiều mơ hồ về sự khác nhau giữa hai dòng này, đặc biệt trong cách nhìn thực tế rằng Paphiopedilum volonteanum đã chứng tỏ là một biến loài rõ rệt nếu như ta nhìn vào hình dạng của các cánh hoa,miếng nhụy lép, và các đặc điểm của lá, môi. Một số cây Paphiopedilum volonteanum sinh trưởng ở vùng thấp có lá rộng bất thường so với Paphiopedilum hookerae, và chúng chỉ có những đốm ở mặt dưới của phần chân lá. Sự biến đổi này không làm ngạc nhiên khi xem xét những cây Paphiopedilum volonteanum xuất hiện trên độ cao 60 đến 2.300 m./. (Còn tiếp)