Kỳ bí Loài Thông sống cùng thời với khủng long ở rừng Bidoup Núi Bà

Người dẫn đường cho chúng tôi đi tìm Thông Hai Lá Dẹt là  anh Nguyễn Đức Cường, nhân viên kiểm lâm của Vườn quốc gia (VQG) Bidoup Núi Bà (huyện Lạc Dương, Lâm Đồng) và  anh Lê Văn Sơn, Phó giám đốc Trung tâm nghiên cứu rừng thuộc VQG Bidoup Núi Bà, anh là người giúp chúng tôi thám hiểm khu rừng nguyên sinh.

Điểm xuất phát của chúng tôi là Trạm kiểm lâm Hòn Giao, là nơi giáp ranh của VQG với tỉnh Khánh Hòa. Xuất phát được một khoảng thời gian khá lâu, chúng tôi rẽ vào con đường mòn dẫn vào rừng rồi đi sâu vào rừng nguyên sinh thuộc tiểu khu 89, xã Đạ Chais, huyện Lạc Dương.

Thông Hai Lá Dẹt là loại thông cổ và chỉ có duy nhất ở Việt Nam, được tập trung chủ yếu ở Lâm Đồng và vùng phụ cận, cây thường mọc ở độ cao 1.200 – 1.800m. Loài thông này sinh trưởng rất chậm, mỗi năm đường kính chỉ tăng khoảng 1mm, cho nên với những cây có đường kính khoảng 2m thì ta có thể hiểu là tuổi của cây có thể lên đến hàng ngàn năm.

Anh Cường và anh Sơn đã dẫn chúng tôi tới được một cây thông lớn sau quãng đường dài băng rừng. Cây có những lớp rêu mọc quanh gốc tạo nên sự cổ kính hiếm có, gốc của cây to sừng sững đến 4 người ôm mới hết ( khoảng 2m), bên dưới cây thông lớn là một số cây nhỏ khác đang phát triển, tất cả những cây này đều được đánh dấu bảo vệ của lực lượng kiểm lâm.

Cây Thông Hai Lá Dẹt có vỏ màu nâu hồng, thêm đám rêu mọc quanh gốc tạo cho cây có hình dáng già dặn, cổ kính, uy nghiêm của một người anh cả ở ở vực Bidoup Núi Bà. Cây có tên gọi như vậy là vì lá của cây dẹt như lưỡi kiếm, hình lưỡi mác nhọn đầu. Thông Hai Lá Dẹt được xếp vào cấp 5 – cấp nguy cấp, có khả năng bị tuyệt chủng của sách đỏ Việt Nam.

Theo thạc sĩ Lê Cảnh Nam – thuộc Viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam, nghiên cứu viên của Viện khoa học nam Trung bộ và Tây Nguyên cho biết, Thông Hai Lá Dẹt là loại cây cổ, rất hiếm, có từ thời kỳ của khủng long. Theo điều tra thì đến nay nước ta có khoảng trên 1.000 cây. Những cây có đường kính lớn khoảng 40 cm trở lên rất nhiều, những cây có đường kính cỡ 10 – 15cm thuộc về hệ trung gian thì có rất ít.

Thông Hai Lá Dẹt là loại cây có giá trị khoa học rất cao, là nguồn gen cây lá kim độc nhất chỉ có ở Việt Nam đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng do rừng tự nhiên đang bị suy thoái, cây mất dần môi trường sinh sống tốt nhất nên thường bị chết. Ở nước ta cũng đã có một vài nghiên cứu để bảo tồn loài cây này nhưng các nghiên cứu đều ở quy mô rất nhỏ. Như đề tài của một đơn vị nghiên cứu về cây lá kim ở VQG Bidoup Núi Bà và đơn vị cũng đã xây dựng được mô hình bảo tồn nội vi tại vườn với diện tích 1 ha. Thời gian đầu của dự án tỉ lệ sống sau khi trồng được 1 tháng khá cao, lên đến 95%, nhưng sau 1 năm thì tỉ lệ sống giảm xuống còn 51%, điều này cho thấy để duy trì và bảo tồn được loài cây này thì còn rất nhiều vấn đề cần nghiên cứu.

Thông Hai Lá Dẹt được rất nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước quan tâm tìm hiểu vì tính độc nhất vô nhị của nó. Nhiều nhà nghiên cứu về biến đổi khí hậu cũng đã tập trung vào loại cây này để tìm tìm hiểu lịch sử khí hậu của khu vực từ vài trăm năm trước đây nhưng cũng chưa đưa ra được nghiên cứu nào đáng quan tâm.