• Biên tập: Dũng Cá Xinh
• Người dịch: Huyền Nguyễn

ENGLISH

What a delight it is to harvest fresh herbs from pots lining your kitchen windowsills. No won- der then that so many people grow certain herbs as houseplants, even if only as temporary ones. All, including many scented-leaf gerani- ums (page 96), have scented, aromatic foliage that is used in a variety of ways to create dishes and drinks that delight the palate. Some culi- nary herbs are also used medicinally or are sim- ply valued for their fragrance, but for seasoning your food there’s really nothing better than your own, homegrown organic herbs, freshly gath- ered. Indoors, the best way to keep culinary herbs healthy is to make sure they have plenty of air and space. Place a small fan nearby that blows gently across their leaves. They’ll thank you for it.

• Basil (Ocimum basilicum) is an annual with doz- ens of available varieties—lemon basil, purple basil, Thai basil—but the typical variety you find at the grocer’s is Genovese basil. Buy bags of fresh Genovese basil from the supermarket, trim the ends off the stems, put them in water, and set the jar on a windowsill. Harvest fresh leaves when- ever you need them. As time goes by, many of the stems grow roots. Pot these up in 4-inch pots.
• Bay laurel (Laurus nobilis) is a very pretty, slow-growing, evergreen tree that is quite happy potted and can be grown in a container for many years. To use the leaves, harvest a few and dry them in the sun. The flavor is better from dried leaves, and once dried they’ll keep for a year. But discard them after a year because they start to lose flavor. Dry some more fresh leaves to replace them.
• Chervil (Anthriscus cerefolium) is an annual that quickly flowers and goes to seed in the heat of summer. And of course, it dies after it goes to seed. It does best and lasts longest in the cooler temperatures of winter, and in the light of an east window. Because it’s an annual you need to start it from seed or buy young plants at the nursery in order to keep it around.
• Chives (Allium schoenoprasum) is a very pretty, almost grass-like perennial that gets 6 to 12 inches tall. The tasty leaves are round and hol- low and have a mild onion flavor. Harvest by cut- ting leaves off 2 to 3 inches above the soil line. Chop the leaves for use as a garnish. The pink flowers are also edible.
• Cilantro (Coriandrum sativum) is an annual that, like chervil, quickly flowers, goes to seed, and dies in summer’s heat. Because it’s an annual you must either grow cilantro from seed every year, or buy young plants from the nurs- ery to have it available year-round. Cilantro does double duty as a culinary herb because its leaves have one flavor profile and its ripe seeds are ground into coriander, a spice with an alto- gether different flavor. Cilantro often features in Mexican and Chinese cuisines, but note: when the plant begins to develop a flower stalk, the leaves change flavor. Some people love their fla- vor in every stage of growth; others relish only the fresh young leaves.
• Marjoram (Origanum majorana) is a somewhat shrubby perennial closely related to oregano that grows in a clump with upright, branched stems and small, oval, gray-green leaves. Out- doors, marjoram spreads aggressively to 18 to 24 inches tall and wide. It will be much smaller when confined to a pot in the house (and it can’t get away from you either).
• Mint is a perennial in the mint family. Spearmint (Mentha spicata) is a favorite for a lovely, ice cold mojito at the end of the day. Peppermint (Mentha x piperita) is more strongly flavored, sharper, almost peppery, thus its epithets. Both these mints spread aggressively out in the gar- den so keep them under control in pots. Indoors, of course, they can’t escape and that’s a good thing. Mints root very easily and quickly in a glass of water.
• Oregano (Origanum vulgare) is a perennial that spreads by underground rhizomes. Its small, gray-green to bright green leaves are strongly aromatic and familiar to most people as a prin- cipal flavoring of pizza sauce. Oregano flowers in summer with clusters of small pink flowers. There are numerous cultivars and named vari- eties with different leaf colors and flavors. Taste before you buy to be sure you like the one you bring home.
• Parsley (Petroselinum crispum) is a biennial, which means that it will grow leaves in its first year and, in its second year it will flower, set seed, and die. To enjoy it indoors, then, you have to start it from seed or purchase starts from the nursery. Flat-leaf and curly-leaf parsley have very different flavors. Try one of each to see which you’d like to grow.
• Rosemary (Rosmarinus officinalis), a long-lived evergreen shrub with numerous culti- vars, will thrive for years as a potted houseplant. Keep it small (under 2 feet) and bushy by snip- ping off the twigs to use its abundantly pro- duced, unmistakably flavored leaves in cooking.
   

  

  Sage (Salvia officinalis), another long-lived ever- green shrub, gets 1 to 2 feet tall depending on the cultivar. Some cultivars have purple leaves; others are tricolor with creamy white, purple, and green foliage; and some are variegated with golden blotches. The large, gray-green leaves of ‘Berggarten’, a favorite cultivar, often find their way into chicken soups and stews.

• Tarragon (Artemisia dracunculus) is an her- baceous perennial that grows from an under- ground rhizome to 2 feet tall. Indoors it performs best in an east window and will remain green all winter. Harvest fresh leaves for their delicate anise-like flavor. If you find an offer of tarragon seeds don’t bother with them. They are of Russian tarragon (Artemisia dracunculoides), which does not have the distinctive flavor and aroma of true tarragon. True tarragon rarely produces viable seeds and is almost exclusively propa- gated by division and cuttings.
• Thymes are diminutive evergreen shrublets only 8 to 12 inches tall with tiny but strongly aromatic leaves. The numerous cultivars of com- mon garden thyme (Thymus vulgaris) include English thyme and French thyme. Cultivars of Thymus x citriodorus include lemon thyme, orange thyme, and lime thyme. All forms grow happily in 4- to 6-inch pots. Many other species of thyme (woolly thyme, creeping thyme, mother of thyme) widely used as outdoor groundcovers are not culinary herbs.

POTTING MEDIUM.

For most culinary herbs, use any good organic, general-purpose potting soil that incorporates organic fertilizer, mycor- rhizal fungi, and other beneficial microbes. For bay laurel, rosemary, sage, and thyme use
a well-drained, organic, cactus and succulent potting soil. If you can’t find an organic cac- tus potting soil that incorporates organic fer- tilizer, mycorrhizal fungi, and other beneficial microbes, you can make one by mixing sand 50/50 with a general-purpose medium that has all these healthy ingredients.

FERTILIZER.

Use any liquid organic fertilizer where the first number (nitrogen) is higher than the other two. Apply at half-strength once a month. Stop feeding herbs in winter.

POTTING.

When herbs need up-potting, shift them to a container with a diameter 2 inches larger than the current pot. You’ll generally move them from a 4-inch pot to a 6-inch pot. Most of the time you don’t need pots larger than 6 inches. If you choose to, and you have the space for it, you could grow bay laurel, rosemary, and sage in pots up to 12 inches in diameter.

PROPAGATION.

With the exceptions of chervil, chives, cilantro, and parsley, which are grown from seed, all other herbs are easy to propagate from stem tip cuttings. Most people find root- ing herbs in water is simple and easy. When the cuttings have plenty of roots, pot them up into 4-inch pots. You can also root cuttings in potting mix by using rooting hormones.

COMMON PROBLEMS

Watch for leggy growth (page 251), aphids (page 259), and powdery mildew (page 272).

Tiếng Việt

Thật là thú vị khi thu hoạch các loại thảo mộc tươi từ chậu đặt trên bệ cửa sổ nhà bếp của bạn. Không có gì ngạc nhiên khi có rất nhiều người trồng một số loại thảo mộc nhất định làm cây trồng trong nhà, ngay cả khi chỉ là những loại cây tạm thời. Chúng bao gồm nhiều loại hoa Phong Lữ (trang 96) có tán lá thơm, được sử dụng để tạo ra các món ăn và thức uống đa dạng làm hài lòng khẩu vị của chúng ta. Một số loại thảo mộc ẩm thực cũng được sử dụng trong y học hoặc được đánh giá cao vì hương thơm của chúng. Nhưng để làm gia vị cho món ăn của bạn, thực sự không có gì tốt hơn là các loại thảo mộc hữu cơ mà bạn tự trồng và mới hái. Trong nhà, cách tốt nhất để giữ cho các loại thảo mộc ẩm thực phát triển tốt và có lợi cho sức khỏe là đảm bảo chúng được trồng ở không gian thoáng đãng. Đặt một chiếc quạt nhỏ gần đó để thổi nhẹ qua lá của chúng. Chúng sẽ đến đáp xứng đáng cho bạn.

• Húng Quế (Ocimum basilicum) là cây hàng năm có hàng chục loại sẵn có, bao gồm húng chanh, húng tía, húng quế Thái Lan, nhưng loại điển hình nhất bạn tìm thấy ở cửa hàng là Húng Quế Genovese. Mua những túi giống Húng Quế Genovese tươi từ siêu thị, cắt bỏ phần ngọn thân, cho vào nước và đặt lọ trên bệ cửa sổ. Thu hoạch lá tươi bất cứ khi nào bạn cần. Theo thời gian, nhiều thân cây sẽ mọc rễ, trồng loại Húng này trong chậu 4 inch.
• Cây Nguyệt Quế (Laurus nobilis) là một loại cây thường xanh rất đẹp, phát triển chậm, khá xinh xắn khi trồng trong chậu và có thể trồng trong nhiều năm. Để sử dụng lá, hãy thu hoạch một ít và phơi khô dưới ánh nắng mặt trời. Hương vị từ lá khô sẽ thơm hơn và khi được phơi khô chúng sẽ giữ được trong một năm. Nhưng hãy loại bỏ phần lá phơi khô sau một năm vì chúng bắt đầu mất hương vị. Phơi khô thêm một số lá tươi để dùng tiếp.
• Ngò Tây (Anthriscus cerefolium) là loại cây hàng năm nhanh chóng ra hoa và kết hạt vào mùa hè. Và tất nhiên, cây sẽ chết sau khi rụng hạt. Cây phát triển tốt nhất và sống lâu nhất trong điều kiện nhiệt độ lạnh hơn nhiệt độ của mùa đông và dưới ánh sáng ở cửa sổ phía đông. Vì đây là cây hàng năm nên bạn cần phải trồng từ hạt giống hoặc mua cây non tại vườn ươm để trồng.
• Hẹ (Allium schoenoprasum) là một loại cây sống lâu năm rất đẹp, chúng gần giống như cỏ, cao từ 6 đến 12 inch. Những chiếc lá hình tròn có hương vị nhẹ của hành tây. Thu hoạch bằng cách cắt lá ở vị trí cách mặt đất từ ​​2 đến 3 inch. Bạn có thể cắt nhỏ lá để trang trí, ngoài ra, những bông hoa màu hồng của cây Hẹ cũng có thể ăn được.
• Ngò (Coriandrum sativum) là loại cây thường niên, giống như Nhò Tây, loài cây này nhanh chóng ra hoa, kết hạt và sẽ chết trong thời tiết nắng nóng của mùa hè. Vì là cây thương niên nên bạn phải trồng Ngò từ hạt hàng năm, hoặc mua cây non từ vườn ươm để có trồng. Ngò vừa là một loại thảo mộc ẩm thực vì lá của nó có hương vị hấp dẫn và hạt chín của nó được nghiền thành rau mùi, một loại gia vị có hương vị hoàn toàn khác. Ngò thường được sử dụng trong các món ăn của Mexico và Trung Quốc. Nhưng bạn hãy lưu ý: khi cây bắt đầu phát triển cuống hoa, lá sẽ thay đổi hương vị. Một số người yêu thích hương vị của chúng trong mọi giai đoạn tăng trưởng, trong khi những người khác chỉ thích thưởng thức những chiếc lá non tươi.
• Kinh Giới (Origanum majorana) là một loại cây bụi lâu năm, cây mọc thành cụm với thân thẳng đứng phân nhánh và có lá nhỏ hình bầu dục, màu xanh xám. Ở ngoài trời, cây Kinh Giới phát triển mạnh mẽ với chiều cao và rộng từ 18 đến 24 inch. Tuy nhiên, kích thước của cây sẽ nhỏ hơn nhiều khi được trồng trong một cái chậu nhỏ trong nhà
• Bạc Hà (Mentha spicata) là cây lâu năm thuộc họ Bạc Hà. Lá Bạc Hà (Mentha spicata) là món khoái khẩu cho món Mojito đá lạnh tuyệt vời vào cuối ngày. Giống Bạc Hà lai giữa Mentha và piperita có hương vị mạnh hơn, sắc nét hơn và thơm hơn. Cả hai loại Bạc Hà này đều dễ lan rộng nên hãy kiểm soát chúng trong chậu. Tất nhiên, khi trồng ở trong nhà, chúng không thể lan quá rộng và đó là một điều tốt. Bạc Hà ra rễ rất dễ dàng và nhanh chóng trong một cốc nước.
• Kinh Giới Cay (Origanum vulgare) là một loại cây lâu năm phát triển nhờ thân rễ dưới đất. Những chiếc lá nhỏ có màu xanh xám hoặc xanh sáng của nó rất thơm và quen thuộc với hầu hết mọi người như một hương liệu chính trong nước sốt pizza. Kinh Giới Cay ra hoa vào mùa hè với những cụm hoa nhỏ màu hồng. Có rất nhiều giống cây trồng và các giống được đặt tên với màu sắc và hương vị lá khác nhau. Hãy nếm thử trước khi mua để chắc chắn rằng bạn thích loại Kinh Giới mà bạn mua về.
• Mùi Tây (Petroselinum crispum) là cây trồng theo đợt hai năm, có nghĩa là nó sẽ mọc lá trong năm đầu tiên và đến năm thứ hai, nó sẽ ra hoa, kết hạt và tàn. Sau đó, để tiếp tục thưởng thức loài Mùi Tây này, bạn phải bắt đầu trồng nó từ hạt giống hoặc mua cây con từ vườn ươm. Mùi Tây lá dẹt và lá xoăn có hương vị rất khác nhau. Hãy nếm thử cả hai loại để xem bạn muốn trồng giống cây nào.
• Cây Hương Thảo (Rosmarinus officinalis) là một loại cây bụi thường xanh lâu năm với nhiều giống cây trồng, cây sẽ phát triển mạnh trong nhiều năm khi được trồng trong chậu. Giữ cho cây nhỏ (dưới 2 feet) và rậm rạp bằng cách cắt bỏ các cành cây để bạn có thể thưởng thức các loại lá có hương vị đậm đà đặc trưng trong nấu ăn.

• Cây Xô Thơm (Salvia officinalis) là một loại cây bụi xanh lâu năm, chúng cao từ 1 đến 2 feet tùy thuộc vào giống cây trồng. Một số giống cây có lá màu tím, những loại khác có ba màu: trắng kem, tím và xanh lá cây và một số giống có nhiều màu sắc với các đốm vàng. Những chiếc lá lớn, màu xanh xám của giống ‘Berggarten’ là một loại cây trồng được yêu thích, thường được dùng trong các món súp và món gà hầm.
• Ngải Thơm (Artemisia dracunculus) là một loại cây thân thảo lâu năm mọc từ thân rễ dưới đất, cây này cao đến 2 feet. Trong nhà, cây phát triển tốt nhất ở cửa sổ phía đông và sẽ vẫn xanh tươi trong suốt mùa đông. Thu hoạch lá tươi để chúng có hương vị tinh tế giống như hoa hồi. Nếu bạn tìm thấy lời đề nghị trồng hoặc mua hạt giống Ngải Giấm, đừng bận tâm tới điều đó bởi chúng thuộc loài Ngải Nga (Artemisia dracunculoides), không có hương vị và mùi thơm đặc trưng của Ngải Giấm thật. Cây Ngải Giấm thật hiếm khi tạo ra hạt có thể sống được và hầu như chỉ được nhân giống bằng cách phân chia và giâm cành.
• Cỏ Xạ Hương (Thyme) là loại cây nhỏ bé thường xanh, chỉ cao từ 8 đến 12 inch với những chiếc lá nhỏ nhưng có mùi thơm mạnh. Có rất nhiều giống cỏ Xạ Hương phổ biến (Thymus vulgaris) bao gồm cỏ Xạ Hương Anh và cỏ Xạ Hương Pháp. Các loại cây trồng lai giữa giống Thymus và giống citriodorus bao gồm cỏ Xạ Hương Chanh và cỏ Xạ Hương Cam. Tất cả các giống đều phát triển tốt trong chậu có kích thước từ 4 đến 6 inch. Nhiều loài cỏ Xạ Hương khác như cỏ Xạ Hương Len (woolly thyme), cỏ Xạ Hương Leo (creeping thyme), và mother of thyme được sử dụng rộng rãi để làm lớp phủ vườn ở ngoài trời, chúng không phải là loại thảo mộc dùng trong ẩm thực.

MÔI TRƯỜNG TỐI ƯU HÓA

Đọc phần Giới thiệu để biết các chi tiết cụ thể của từng loại cây.

ÁNH SÁNG CAO

Các loại thảo mộc cần có đủ ánh nắng mặt trời. Ngoại trừ như đã lưu ý đối với loài Ngò Tây (chervil) và Ngải Thơm (tarragon), ánh sáng cả ngày hoặc ánh sáng gián tiếp từ cửa sổ hướng Nam là tốt nhất cho hầu hết các loại thảo mộc. Ánh sáng nửa ngày từ cửa sổ phía đông hoặc phía tây cũng giúp cây phát triển tốt, nhưng nếu cây của bạn bắt đầu cứng cáp, hãy cung cấp cho chúng nhiều ánh sáng hơn. Nhiều loại thảo mộc, đặc biệt là những loại cây mọc thấp, phát triển tốt dưới ánh sáng nhân tạo trong 14 giờ một ngày. Treo đèn cao hơn lá 6 inch.

NHIỆT ĐỘ VỪA PHẢI

Ban ngày 21,1 đến 26,7°C , ban đêm 15,5 đến 21,1°C.

NƯỚC VỪA PHẢI

Hầu hết các loại thảo mộc nên được tưới bất cứ khi nào mặt trên của bầu trở nên khô đến độ sâu 1 inch. Các trường hợp ngoại lệ là Nguyệt Quế, Hương Thảo, Xô Thơm và cỏ Xạ Hương, nên tưới bất cứ khi nào phần trên của bầu trở nên khô đến độ sâu 2 inch. 

ĐỘ ẨM

Các loại thảo mộc thường thích nghi khá tốt với không khí khô trong nhà và thường không cần phun sương. Nếu không khí trong nhà quá khô, thỉnh thoảng bạn hãy phun sương cho các loại thảo mộc bằng bình phun sương hoặc sử dụng máy phun sương cầm tay.

SANG BẦU

Đối với hầu hết các loại thảo mộc ẩm thực, hãy sử dụng bất kỳ loại đất bầu hữu cơ tốt nào có kết hợp với phân hữu cơ, nấm rễ và các vi sinh vật có lợi khác. Đối với Nguyệt Quế, Hương Thảo, cây Xô Thơm và cỏ Xạ Hương, hãy sử dụng đất trồng cây hữu cơ thoát nước tốt dành cho Xương Rồng và cây mọng nước. Nếu không tìm được loại đất trồng hữu cơ kết hợp phân hữu cơ, nấm rễ và các vi sinh vật có lợi khác, bạn có thể làm đất trồng bằng cách trộn cát với tỉ lệ 50/50 với đất bầu đa năng có chứa các thành phần tốt cho cây.

PHÂN BÓN

Sử dụng bất kỳ loại phân bón hữu cơ lỏng nào có lượng Nitơ cao hơn hai thành phần còn lại. Áp dụng bón phân với cường độ nửa tháng một lần. Ngừng bón phân cho các loại thảo mộc vào mùa đông.

SANG CHẬU

Khi các loại thảo mộc cần lên bầu, hãy chuyển chúng sang một chậu có đường kính lớn hơn 2 inch so với chậu hiện tại. Nói chung, bạn sẽ cần chuyển cây từ chậu 4 inch sang chậu 6 inch. Thông thường, các loài thảo mộc không cần chậu lớn hơn 6 inch. Nếu bạn có không gian cho chúng, bạn có thể trồng Nguyệt Quế, Hương Thảo và cây Xô Thơm trong chậu có đường kính lên đến 12 inch.

NHÂN GIỐNG

Ngoại trừ Ngò Tây, Hẹ và Ngò Gai được trồng từ hạt, tất cả các loại thảo mộc khác đều dễ dàng nhân giống từ cành giâm. Hầu hết các loại thảo mộc ra rễ trong nước rất đơn giản và dễ dàng. Khi cành giâm ra nhiều rễ, bạn hãy đem cắm vào bầu đất có kích thước khoảng 4 inch. Bạn cũng có thể giâm ngọn trong bầu bằng cách sử dụng chất kích thích tạo rễ.

NHỮNG VẤN ĐỀ PHỔ BIẾN 

Theo dõi hiện tượng thân cây phát triển dài và gầy (trang 251), rệp (trang 259) và bệnh phấn trắng (trang 272).

Dũng Cá Xinh

Có những ngày mưa gió, ngày nắng chói chang nhưng khi mở cửa ra hàng hoa dại vẫn nằm đó dưới bậc thềm. Không nhạt không úa mà vẫn còn vẻ tươi trong như ngày nào.

Xem các bài khác