• Biên tập: Dũng Cá Xinh
• Người dịch: Hạnh Nguyên

ENGLISH

All citrus plants are species in or hybrids derived from the genera Citrus and Fortunella. Most are ancient accidental hybrids, which were discovered growing wild by humans a very long time ago—so long ago that no one remembers exactly where they came from. Botanists are certain, however, that lemon is a natural hybrid between pummelo (Citrus maxima) and citron (Citrus medica). A more recently discovered natural hybrid is the Meyer lemon, a cross between lemon and the sweet orange, which itself is an ancient natural hybrid between pummelo and mandarin (Citrus reticulata). All citrus are renowned for the powerful and sensuous fragrance of their flowers as well as for their delicious, vitamin-rich fruit, and all have beautiful evergreen foliage. Trees bloom sporadically throughout the year but tend to flower more profusely in springtime. Flowers are star-shaped, five-petaled, and white, about 1.5 inches across, and often have a purplish blush in the bud. They are borne in small clusters along the branches. The fruits are rich in vitamin C, and zest from the rind is laden with savory aromatic oils that find wide application in cuisine, alcoholic beverages, and even cleaning solutions.

The most successful citrus to grow as houseplants—lemon, Meyer lemon, lime, and kumquat—are small in stature. But sweet orange, one of the larger trees, may also be grown indoors. All reliably bloom and set fruit when given appropriate environmental conditions in your home. In the average home it is difficult to provide the abundant sunlight and warmth an orange tree needs to produce sweet fruit. Limes and lemons have sour fruits, need less sunlight and warmth, and fruit regularly in your home given a south window. The plants are self-fertile, and many of the flowers set fruit. In fact they regularly produce too many of them. If that happens, nip the tiny fruitlets off your plant and allow only a few to mature. Otherwise the tree exhausts itself and becomes weakened as it attempts to mature a heavy crop.

FERTILIZER.

Any organic fertilizer especially designed for use with citrus works well for your lemons and limes. Those that are blended with humic acid are the best choices. Citrus need a lot of nitrogen so make sure the nutrients are 7-3-3 or something close to that. Follow the recommendations on the package and feed your citrus in spring and in fall.

POTTING.

When your citrus needs up-potting, shift it to a container with a diameter 4 inches larger than the current pot.

COMMON PROBLEMS

Watch for yellow patches on leaves (page 258), aphids (page 260), and root rot (page 272).

TIẾNG VIỆT

Tất cả các cây họ Cam Quýt đều là các loài thuộc các chi Cam Chanh và chi Kim Quất hoặc là giống lai có nguồn gốc từ chúng. Hầu hết chúng đều là giống lai ngẫu nhiên cổ xưa, mọc hoang cách đây rất lâu — lâu đến nỗi không ai nhớ chính xác chúng đến từ đâu. Tuy nhiên, các nhà thực vật học chắc chắn rằng Chanh là giống lai tự nhiên giữa Bưởi (C. maxima) và Quýt (C. medica). Một giống lai tự nhiên được phát hiện gần đây là Chanh Meyer, một giống lai giữa Chanh và Cam ngọt. Trong khi đó Cam ngọt là một giống lai tự nhiên cổ xưa giữa Bưởi (pummelo) và Quýt (C. reticulata).

Tất cả các loại Cam Quýt đều nổi tiếng về hương thơm quyến rũ và gợi cảm của hoa cũng như trái cây ngon, giàu vitamin. Các chi Cam Chanh này đều có tán lá xanh đẹp. Cây không ra hoa thường xuyên trong năm nhưng có xu hướng ra hoa nhiều hơn vào mùa xuân. Những bông hoa có hình ngôi sao, năm cánh và màu trắng, chiều ngang khoảng 3.8cm, và thường có màu hồng nhạt trong nụ. Chúng sinh ra thành từng cụm nhỏ dọc theo cành. Các loại trái cây này rất giàu vitamin C, và vỏ trái cây chứa đầy tinh dầu thơm được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực, đồ uống có cồn và thậm chí cả dung dịch tẩy rửa.

Loại Cam Quýt làm cây trồng trong nhà tuyệt nhất chính là Chanh Vàng, Chanh Meyer, Chanh Xanh và Quất — có kích cỡ nhỏ. Nhưng Cam ngọt, một trong những loại lớn hơn, cũng có thể được trồng trong nhà. Tất cả đều sẽ nở hoa và kết trái khi có điều kiện môi trường thích hợp. Trong một ngôi nhà bình thường, rất khó để cung cấp đủ ánh sáng mặt trời và sự ấm áp mà cây Cam cần để ra quả ngọt.

Chanh Xanh và Chanh Vàng có quả chua, cần ít ánh sáng mặt trời và hơi ấm, nên thường được trồng gần cửa sổ hướng Nam. Các cây này tự sinh sản, đơm hoa kết trái. Trên thực tế, chúng thường nở quá nhiều hoa. Nếu điều đó xảy ra, hãy ngắt bỏ những quả nhỏ và chỉ để một số ít trong chúng trưởng thành. Nếu không, cây sẽ kiệt sức và bị yếu đi khi cố nuôi tất cả các quả.

Nhiều loài Cam Quýt có gai, một số có gai cứng. Nếu cây nhà bạn thuộc các loại cây có gai nhọn như thế, hãy đặt nó ở một vị trí không gây cản trở người qua đường.

PHÂN BÓN.

Các loại phân bón hữu cơ được thiết kế đặc biệt dành cho Cam Quýt đều có tác dụng tốt cho Chanh Xanh và Chanh Vàng. Những loại được pha trộn với axit humic là những lựa chọn tốt nhất. Cam Quýt cần nhiều Nitơ vì vậy hãy đảm bảo tỉ lệ các chất dinh dưỡng là 7-3-3 hoặc gần với mức đó. Làm theo hướng dẫn trên bao bì và bón phân cho Cam, Quýt của bạn vào mùa xuân và mùa thu.

SANG CHẬU.

Khi cây cần sang chậu, hãy chuyển sang chậu có đường kính lớn hơn 10cm so với chậu hiện tại.

NHỮNG VẤN ĐỀ THƯỜNG GẶP

Để ý các mảng vàng trên lá (trang 258), rệp (trang 260) và bệnh thối rễ (trang 272).

Dũng Cá Xinh

Có những ngày mưa gió, ngày nắng chói chang nhưng khi mở cửa ra hàng hoa dại vẫn nằm đó dưới bậc thềm. Không nhạt không úa mà vẫn còn vẻ tươi trong như ngày nào.

Xem các bài khác