[Sách Ebook] Phương pháp trồng & chăm sóc Hoa Lan – Thiên Kim – VII. Chăm sóc và nuôi trồng – 2. Môi trường sinh trưởng

VII. Chăm sóc và nuôi trồng

2. Môi trường sinh trưởng

Nhiêu cây Lan có thể sinh sống trên vỏ cây cũng như trong nhiều loại hỗn hợp đất trồng khác nhau (môi trưởng sinh trưởng), nhưng dù bạn sử dụng loại đất trồng nào thì tiêu chuẩn chính cũng là thông thoáng tốt và rút nước nhanh. Đa số các bộ rễ cây Lan đều có thể sống chật hẹp trong một bình chứa, với điều kiện lớp đất trông đủ thông thoáng để cho không khí lưu thông xung quanh rễ cây.

Đất Trồng

Lan cộng sinh nhiệt đới đã tiến hóa để có thể sống trên thân và cành cây, nơi mà rễ của chúng treo lơ lửng trên không hoặc bò dọc theo vỏ cây tìm những khe rãnh để hút dưỡng chất trong lớp mùn hay lá mục trên nách cành cây. Theo cách này phải luôn có không khí xung quanh rễ cây, do đó điều quan trọng là phải có một loại đất trồng (môi trường sinh trưởng) thông thoáng và mau khô. Địa lan có nhiều yêu cầu khác nhau
về đất trồng. Một số loài thích mọc ở đồng cỏ với lớp đất nền dễ thoát nước, số khác lại thích vùng than mùn luôn ẩm ướt, trong khi ở vùng nhiệt đới, nhiều cây Lan sống trong vùng thảo nguyên, nơi mà trong mùa khô chúng hoàn toản bị mất nước vì đất không có hơi ẩm. Bộ thân chìm của chúng có thể nằm ngay dưới mặt đất hoặc nằm rất sâu tùy theo mỗi loại lan. Bộ rễ của chúng có thể chỉ xâm nhập vào lớp đất mùn bên trên hoặc ăn sâu vào lóp đất nên, để tìm kiếm hơi ẩm luôn hiện diện ở đó.

Phân bón hữu cơ của thời kỳ đầu

Sau một số cuộc thử nghiệm bất thành và sai lầm trong thời kỳ nuôi trồng lan ban đầu, một trong những loại đất trồng (môi trường sinh trưởng) được sử dụng đầu tiên bao gồm những cục than bùn cứng pha trộn với đất mùn hay lá mục. Loại phân pha trộn này quá dày đặc và vì rễ cây không xâm nhập sâu vào chúng nên hệ thống rễ không phát triển tốt được.

Chỉ đến đầu thế kỷ 20, người ta mới tìm ra một loại đất trồng tốt hơn và loại này bao gồm những sợi Osmunda (dương xỉ) trộn với rêu nước. Vào thời đó, rễ của loài dương xỉ Hoàng gia (Osmunda Regalis) được sử dụng làm các vật làm cân bằng cho những chiếc tàu từ Hoa Kỳ trở về châu Âu và Anh quốc. Nó không có một công dụng nào khác cho đến khi những người trồng lan phát hiện ra chúng. Khi đã trở nên phổ biến, chúng được nhập khẩu với số lượng lớn để thỏa mãn nhu cầu trồng tỉa cùng với các loại dương xỉ khác ở khắp châu Âu và Nhật Bản. Được cung cấp dưới dạng những bành lớn, chúng cần phải được làm sạch, tướt ra thành sợi và cắt nhỏ. Những sợi đó sẽ được pha trộn với rêu nước còn tươi, thường được thu gom từ những vùng đầm lẫy địa phương. Cần phải khéo léo trong việc pha chế lớp đất trồng, để bảo đảm những vật liệu co giãn này và cây Lan nằm ổn định trong chậu nhưng lại không quá chặt để nước không thể xâm nhập vào một cách dễ dàng. Vào thời đó, cách cho một cây Lan vào chậu có tính chất rất quan trọng trong việc giúp nó sinh trưởng tốt sau này. Mặc dù khá đắt tiền và tốn nhiều thời gian để chuẩn bị, nhưng đây là loại đất trồng lý tưởng được sử dụng trong suốt 50 năm. Người ta nghĩ rằng một trong những lý do mà cây Lan bén rễ rất tốt vào loại đất trồng này là đám rêu tạo thành một lớp xanh trên bề mặt. Tuy nhiên, một khi việc cung cấp dưỡng chất cho cây Lan trở nên ổn định, điều này sẽ làm đám rong chết dàn, đất trông bị hư hỏng và phân hóa thành một dạng sũng nước. Vì vậy người ta phải tiếp tục tìm kiếm một loại đất trồng tốt hơn.

Đất trồng bằng vỏ cây

Tất cả những yêu cầu cho một loại đất trồng mới (môi trường sinh trưởng) đều được tìm thấy trong vỏ cây của loài tuyết tùng (cedar) đỏ ở Hoa Kỳ. Mặc dù ở Anh quốc, nơi mà người ta chặt những cây thông có xuất xứ từ đảo Corse và Scotland, vỏ của những cây này cũng có thể là loại thay thế rất tốt. Sản xuất loại phân bón này rẻ tiền và dễ xử lý hơn loại pha trộn rêu với sợi dương xỉ. Ngày nay nó được bán trên khắp thế giới dành cho việc trồng lan. Nó được chế tạo từ những cây bị chặt ở địa phương và cung cấp cho những trại ươm giống cùng như các trung tâm làm vườn lớn. Nó được sản xuất dưới dạng những mảnh nhỏ, phân loại để sử dụng cho cây con và cây đã trưởng thành. Không nên lẫn lộn nó với loại vỏ cây được bán ở các trung tâm trồng tỉa, để làm cho lớp phủ trên các luống hoa.

Vỏ cây dùng cho việc trồng lan rất chậm phân hủy và sẽ không bị hư hỏng khi thêm phân bón vào. Nó vẫn được sử dụng tốt trong nhiều năm và dần nhả ra dưỡng chất cho cây Lan. Nó duy trì độ ẩm thích hợp cho rễ cây nhưng vẫn không quá ướt sau mỗi lần tưới. Người ta có thể chỉ sử dụng nó hoặc pha thêm những vật liệu khác nếu cần.

Nếu thấy cây Lan của bạn khổ sở vì bị khô hạn và khó giữ cho đất trồng bằng vỏ cây có độ ẩm, bạn nên bổ sung thêm một phần ba rêu nước hay sợi mục vào hỗn hợp đó. Thay thế bằng than bùn cũng tốt, mặc dù nó cần được rây thật kỹ để loại bỏ hết những phần tử nhỏ. Việc này sẽ tạo ra một hỗn hợp ẩm ướt hơn và là một lợi thế cho bạn, nếu bạn không có điều kiện chăm sóc cây Lan thường xuyên. Với hỗn hợp cơ bản này bạn có thể bổ sung thêm một lượng nhỏ than, để đất trồng của bạn vẫn “ngọt” mà không bị biến thành chua. Chỉ nên dùng những loại than nghiền thành hột dùng cho việc làm vườn do các trung tâm chuyên môn cung cấp. Chúng không giống như loại than dùng để nướng thịt, vốn được xử lý để cháy từ từ và không thích hợp trong việc trồng lan.

MÔI TRƯỜNG SINH TRƯỞNG HỮU CƠ

Đất trồng vô cơ

Ngoài đất trông hữu cơ, còn có nhiều loại tổng hợp do con người chế tạo. Chúng rẻ tiền, dễ sử dụng và có lợi thế là không bị phân hủy nên không làm cho rễ bị thối rữa.

Đó là đất Rockwool, được sản xuất cho ngành làm vườn từ loại đá bọt do núi lửa phun ra. Nó trông giống như vải len bị mất màu với bề mặt đôi khi có lấm tấm màu xanh của tảo, phát triển tương ứng với các chất dinh dưỡng có trong đó. Nó cung cấp cơ sở cho các loài cây sống trong nước chẳng hạn như cà tím, dưa chuột, cà chua cũng như các loài có hoa như cẩm chướng. Đất Rockwool tồn tại rất lâu và tạo điểu kiện cho các loài cây phát triển theo một kế hoạch dinh dưỡng chuẩn mực. Nó có hai dạng: Loại có thể hút nước và loại không hút nước. Loại hút nước giữ nước lại cho bộ rễ, thích hợp với một số loài Lan, trong khi loại không hút nước tạo ra một hỗn hợp khô ráo hơn. Nhiêu người trồng tỉa thích pha trộn hai loại đó với nhau để tạo ra một môi trưởng lý tưởng, nhằm giữ nước trong một thời gian khá lâu nhưng lại có khả năng cất giữ một số túi khí. Người ta đổ nhẹ đất Rockwool vào chậu và không cần phải nén chặt nó xuống. Khi sử dụng đất Rockwool nên mang găng tay và mặt nạ, vì các sợi thủy tinh sẽ gây ngứa cho da.

Một loại vật liệu được sử dụng phổ biến khác có tính năng rất giống với đất Rockwool là bọt nhựa dùng cho ngành làm vườn. Nó có thể pha trộn với đất Rockwool hoặc các vỏ cây hay phân mục hữu cơ.

Đá perlite là những sản phẩm xốp lấy từ núi lửa được dùng cho ngành làm vườn. Có thể sử dụng chúng để trông một số loài Lan nhụ họ lan Cattleya hoặc pha trộn với đất Rockwool, vỏ cây hay phân mục. Ở Hawaii, đá bọt núi lửa được sử dụng rộng rãi để trồng lan.

Lợi thế của những vật liệu vô cơ này là chúng rất nhẹ, dễ sử dụng và khi thay đổi chậu lan, có thể bỏ lại lớp đất cũ mà không gây xáo trộn cho bộ rễ. Tuy nhiên cần phải cung cấp thêm cho cây Lan đủ dưỡng chất, vì các loại vật liệu vô cơ không chứa một giá trị dinh dưỡng nào.

Bạn có thể dễ dàng chuyển đổi một cây Lan nuôi trồng trong môi trưởng hữu cơ qua một hỗn hợp vô cơ hoặc ngược lại, nhưng đừng tìm cách pha trộn hai loại đất trồng này trong một chậu vì cả hai đều yêu cầu những phương pháp tưới nước khác nhau.

Một số người trồng tỉa thích pha trộn cho riêng họ những loại đất trồng từ các vật liệu có sẵn ở địa phương. Những loại vật liệu đó có thể bao gồm lá hay quả khô của cây sồi trộn chung với rêu. Trong khi các biện pháp đó có thể thành công để biến họ thành những nhà trồng tỉa có kinh nghiệm, những người mới tập sự nên nghe theo lời khuyên của các trại giống địa phương.

Môi trường sinh trưởng vô cơ

Dũng Cá Xinh

Có những ngày mưa gió, ngày nắng chói chang nhưng khi mở cửa ra hàng hoa dại vẫn nằm đó dưới bậc thềm. Không nhạt không úa mà vẫn còn vẻ tươi trong như ngày nào.

Xem các bài khác