Nhân giống thành công loài Thuỷ Tùng sắp tuyệt chủng

Lần đầu tiên, các nhà khoa học trên thế giới đã thành công 100% trong việc nhân giống hoàn toàn trong ống nghiệm đối với loài thực vật: Thủy tùng Việt Nam – một loài cổ thực vật được coi như hóa thạch sống của thực vật ngành Hạt trần.

Chú ý đây là loài Thuỷ Tùng thực sự: Glyptostrobus pensilis chứ không phải là loài Vân Phiến Trúc (Asparagus setaceus) thuộc họ Măng Tây mà các cửa hàng cây cảnh chuyên gia gọi là Thuỷ Tùng nhé!

Điều này đã mở ra cơ hội tồn tại cũng như phát triển cho loài thực vật mà Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) đã cảnh báo hiện đang bị đe dọa ở mức đặc biệt nguy cấp, đang trên bờ tuyệt chủng.

Thủy Tùng đã có tên trong Sách đỏ Việt Nam. Theo công bố của Quỹ Sinh vật hoang dã thế giới (WWF) thì loài thực vật này là một trong những loài cây bị săn lùng ráo riết và tàn bạo nhất. Thủy Tùng đã từng được phân bố ở rất nhiều tỉnh thành từ Bắc đến Nam Việt Nam nhưng hiện nay chỉ còn chưa tới 130 cây tại hai khu vực vô cùng nhỏ hẹp ở Trấp K’sor cũng như Ea H’Leo (Đăk Lăk).

Nghiêm trọng hơn, hầu hết các cây Thủy tùng còn sống đều ở trạng thái bị thoái hóa nghiêm trọng: Già cỗi, bệnh tàn, khô ngọn và đang ở giai đoạn chết dần, còn sống thì sức sinh trưởng rất kém, cành nhánh vô cùng thưa thớt, mặc dù cây vẫn ra hoa, kết quả cũng như kết hạt nhưng các hạt đều lép. Suốt 35 qua đã không hề xuất hiện thêm những cây non tái sinh từ hạt mà chỉ có xuất hiện một vài cây tái sinh chồi. Điều này dẫn đến  nguy cơ tuyệt chủng loài là cực kỳ cao.

Các cán bộ Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm lâm sinh đã cùng nhau tiến hành giâm cành nhằm tạo cây giống Thủy Tùng trong nhiều năm nay nhưng kết quả đo đạc được là vô cùng hạn chế, hầu như không trồng được cây Thủy tùng từ phương pháp này.

Phương pháp giâm cành này rất khó khăn, cũng như mất rất nhiều thời gian bởi số lượng cá thể Thủy tùng còn sót trong tự nhiên quá ít. Một số trường đại học cũng đã lập các chuyên đề nghiên cứu nhân giống Thủy Tùng trong ống nghiệm nhưng cũng mới chỉ dừng lại ở công đoạn tạo ra chồi.

Tháng 10/2007, với sự hướng dẫn của Tiến sĩ Nguyễn Văn Kết, học viên cao học Nguyễn Thành Sum (giảng viên của khoa Nông – Lâm Đại học Đà Lạt) đã hoàn tất đề tài cực kỳ quan trọng “Nghiên cứu bảo tồn giống Thủy Tùng bằng kỹ thuật nhân giống In– vitro”. Vật liệu để nghiên cứu là những mẫu chồi được lấy từ cây mẹ tại Cầu Krông Năng (Đăk Lăk).

Anh Thành Sum cho hay: Vì đây là đối tượng cây hoàn toàn mới, ở nước ngoài cũng như ngay ở Việt Nam chưa từng có tác giả nào đặc biệt nghiên cứu nên việc chọn được môi trường nuôi cấy phù hợp là vô cùng khó khăn. Anh Sum đã tiến hành nghiên cứu và triển khai đồng thời với 4 loại môi trường. Sau khi chọn được môi trường nuôi trồng phù hợp thì liền bổ sung các chất điều hòa sinh trưởng để tạo chồi rồi tiến hành các thí nghiệm tiếp theo để tạo rễ từ các chồi cây non.

Sau hơn một năm rưỡi dày công tiến hành nhiều thí nghiệm phức tạp, vào giữa năm 2007, các mầm rễ đầu tiên bắt đầu nhú ra trong sự háo hức và vui mừng khôn xiết của toàn bô các nhà nghiên cứu.

Hiện nay, tỷ lệ cây Thủy Tùng trong ống nghiệm ra rễ đã đạt tỷ lệ lên tới 60% nên tác giả đề tài đang xúc tiến để chọn ra các giá thể phù hợp nhằm đưa cây Thủy tùng từ ống nghiệm đưa ra vườn ươm để chăm sóc, sau đó tiếp tục nghiên cứu các biện pháp di thực cây ra môi trường tự nhiên.

“Chúng tôi sẽ đề nghị tỉnh Đăk Lăk bố trí một khu vực nhỏ để làm khu vườn bảo tồn loài Thủy tùng trong năm 2008, sau đó thử nghiệm trồng xen cây giống vào quần thể Thủy tùng còn sót hiện tại hoặc trồng mới rừng Thủy tùng. Bao giờ chúng ta có một vạt rừng Thủy tùng xanh tốt thì chúng tôi mới dừng nghiên cứu” – Anh Sum vô cùng tâm huyết nói.

Thủy Tùng (Glyptostrobus pensilis) đã xuất hiện cùng thời với thực vật Bách xanh cổ, cách đây từ 10 triệu năm, là một loại cây gỗ lớn thường xanh (evergreen), cao tới 25 m, đường kính thân hơn 1,3m. Có thể chiết xuất một số dược chất từ vỏ cây và lá Thủy tùng để điều chế các loại dược phẩm quý, có hiệu quả trong chữa bệnh phong, điều trị ung thư, khử thấp, cầm đau…

Gỗ Thủy Tùng rất tốt, không hề bị mối mọt, có màu nâu đỏ đi kèm các viền màu vàng cực đẹp nên được ưa chuộng để xây chùa tháp, đền đài, nhà cửa, được dùng làm đồ mỹ nghệ và đồ dùng cao cấp…

Năm 2004, trong một cuộc khai quật ở Gresyones, Dublin, Ireland, giới khảo cổ đã phát hiện được một bộ nhạc cụ (6 ống nhạc) bằng gỗ và xác định đây là bộ nhạc cụ cổ nhất thế giới được người tiền sử chế tác bằng gỗ Thủy Tùng, đã cách đây đã hơn 4.000 năm.

Dũng Cá Xinh

Có những ngày mưa gió, ngày nắng chói chang nhưng khi mở cửa ra hàng hoa dại vẫn nằm đó dưới bậc thềm. Không nhạt không úa mà vẫn còn vẻ tươi trong như ngày nào.

Xem các bài khác