Lan Hài (Slipper Orchids) – Những điều kiện về môi trường

Chất lượng tổng quát về không khí chung quanh những cây Lan hài được kiểm soát bằng nhiệt độ, ẩm độ có liên quan và tình trạng ô nhiễm tập trung. Điều kiện tối ưu là không khí nơi trồng không bị ô nhiễm và có sự chuyển động liên tục. Độ ẩm khu vực nên ở mức 50-90%, và nhiệt độ ban ngày vào khoảng 20-36 ^oC, so với nhiệt độ vào ban đêm thì trung bình cao hơn khoảng 11 ^oC.

Chất lượng không khí và không khí tuần hoàn.

Hầu hết câc giống lan hài đều không dễ thích nghi với hydrocarbon, oxides của sulfur và những yếu tố khác thuộc môi trường ở các khu công nghiệp và đô thị.  Mức độ ô nhiễm sẽ giảm đáng kể nếu như có bộ lọc không khí tốt, như vậy lan hài sẽ được cho phép trồng ở khu vực đó.

Cần phải lưu chuyển thường xuyên không khí trong nhà kính như dùng quạt, quạt nhè nhẹ cả ngày và đêm. Việc thông gió không chỉ có tác dụng là phân bổ đều nhiệt và độ ẩm mà còn giảm thiểu tác động phá hoại của nấm trong nhà kính. Để tránh cho lá bị hư hại ta điều chỉnh cho quạt chạy chậm và quạt nhẹ. Khi lắp đặt quạt cần lắp đặt sao cho có thể điều chỉnh được và chủ yếu là tạo luồng gió ở khu vực bên trên, như vậy luồng không khí ở khu vực thấp cũng được khuấy động một cách vừa phải.

Nhiệt độ.

Các loài Lan hài là nhóm lan ưa thích nhiệt độ như nhiệt độ về đêm cho đến nhiệt độ ấm áp, có loài thích hợp với khí hậu ôn hòa và mát mẻ. (xem bảng 1 trong bài trước). Nên đặt một số nhiệt kế có độ chính xác tin cậy được trong nhà kính để quyết định khu vực nào có thể trồng được lan hài. Tất cả ba giống lan hài đều có thể trồng trong cùng một nhà kính nếu ta dùng cách vừa nói.

Các nhóm lan hài thích nghi với khí hậu ấm ở nhiệt độ ban đêm từ 17-21 ^oC. Trong nhóm này cũng có thể bao gồm một số loài thuộc Paphiopedilum. Còn lại hầu hết các loài và loài Lan lai thuộc  Paphiopedilum và Pragmipedium thuộc nhóm thích nghi với khí hậu ôn hòa và phát triển tốt khi nhiệt độ ban đêm vào 15-17 ^oC. Nhóm chịu khí hậu mát mẻ bao gồm một ít loài của Paphiopedilum, yêu cầu nhiệt độ về đêm là 23-15 ^oC.

Nhiệt độ tiêu chuẩn về đêm như trên là tối ưu. Các cây Lan hài vẫn có thể sống ở những nơi có nhiệt độ cao hoặc thấp hơn thế một chút. Những loài thích nghi với khí hậu mát mẻ có thể sẽ không ra nụ nếu ta cứ trồng ở nơi có khí hậu ấm hơn vào ban đêm trong thời kỳ nghỉ đông, chúng không thể chịu đựng được những tác động lâu dài từ nhiệt độ bất thường giảm xuống còn trong phạm vi 5-21 ^oC. Như một nguyên tắc chung, cần giới hạn thời gian khi có sự bất thường về nhiệt độ với mức tăng giảm khoảng 3 ^oC so với giải nhiệt độ tối ưu. Song nếu đã cân nhắc và tính toán tối ưu nhất có thể, các cây Lan có thể chịu đựng được sự tăng giảm nhiệt độ trong phạm vi 3 ^oC so với nhiệt độ tối ưu, sự tăng giảm đó cũng chỉ ảnh hưởng tối thiểu đến quá trình sinh trưởng của nó. Sự tăng giảm chủ yếu chỉ ảnh hưởng đến độ ẩm, và điều đó cũng sẽ không có nhiều tác động xấu đến các mô của cây Lan.

Những người trồng lan trong nhà kính sẽ gặp khó khăn nếu nhiệt độ ban ngày tăng lên. Trong mọi trường hợp cần thiết, việc thông gió nên được tự động hóa, điều kiện trồng tốt nhất là đặt bộ kiểm soát nhiệt độ dưới 35 ^oC vào ban ngày. Cần cho những cái quạt thông gió chạy song song ở tầng dưới chạy liên tục trong suốt những ngày hè để thải ra ngoài cả nhiệt độ lẫn độ ẩm. Các máy làm mát làm bay hơi nước thực chất là tạo ra khí hậu sa mạc, chúng tôi khuyến cáo các bạn khi các bạn ở nơi nào đó ngoài khu vực miền nam vĩ tuyến hoặc phía trên vĩ tuyến 40^o nam ở vùng Nam Hemisphere.

Để duy trì giải nhiệt độ hợp lý cho các loài Lan hài thì cần chú ý đến những yếu tố chính sau: 1) giữ cho nhiệt độ ban đêm trong phạm vi hoặc gần bằng giải nhiệt tối ưu, 2) nhiệt độ ban ngày được phép tăng lên 11 ^oC so với nhiệt độ ban đêm. Những nhà trồng lan hài nơi nhiều ánh sáng cần lưu ý đến yếu tố thứ hai, mặc dù sự chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm ở những nhà kính hiện đại đã xảy ra.

Độ ẩm.

Độ ẩm ở những nơi có khí hậu ẩm ướt tại khu vực tiếp cận với vùng nhiệt đới sẽ bị thoát ra, bởi những cái quạt đủ để thay thế cho độ ẩm ở các lối đi và sàn nhà kính trong nhiều giờ mỗi ngày. Có thể phun sương trực tiếp lên bề mặt của cây vào những ngày hè, việc này cũng có hiệu quả cho đến khi chiều xuống. Các nhà trồng lan nên nhớ kỹ rằng không nên để những loài Lan hài bị đọng sương từ 2 đến 4 giờ trước khi mặt trời lặn, đặc biệt là những ngày trời u ám, bởi vì sự bốc hơi sẽ ngưng lại vào lúc chạng vạng, và nước vẫn còn đọng trong ngọn cây, dễ sinh nấm.

Những nhà trồng lan đang phụ thuộc vào việc đưa độ ẩm từ bên ngoài vào nhà kính bằng các quạt thông gió thì cần nhớ rằng hơi nóng đi theo sẽ làm cho nhiệt độ nhà kính tăng lên và đương nhiên độ ẩm sẽ giảm xuống. Trong trường hợp này cần có thiết bị để bổ sung độ ẩm quanh năm, bất kể là độ ẩm trong không khí như thế nào. Nếu trồng lan ở những nơi có khí hậu khô cằn thì gần như là không thể mặc dù có lắp đặt thêm thiết bị tạo độ ẩm.

Nên đầu tư một ẩm độ kế bởi duy trì độ ẩm vào khoảng 50-90% là giá tương đối để tạo ra một không gian tốt cho các loài Lan hài. Các loài Lan hài không chỉ cần có môi trường độ ẩm cao, mà còn cần một yếu tố là làm thế nào để giảm bớt sự chênh lệch nhiệt độ quá lớn, điều đó sẽ làm cho cây Lan bị mất năng lượng hoặc những bất ổn khác.

Có một giải thích liên quan đến độ ẩm như sau: Bằng cách xác định rõ số lượng hơi nước khuếch tán trong không khí ở vào nhiệt độ tại thời điểm đó với số lượng nước bốc hơi mà nhiệt độ hấp thụ. Vì vậy độ ẩm 100% (tức là ở trạng thái bão hòa) thường xuất hiện trong thời gian có mưa bão. Khả năng giữ ẩm của nó sẽ trực tiếp tăng lên nếu ta làm nóng không khí và vì vậy độ ẩm của môi trường sẽ giảm xuống. Ngược lại, không khí lạnh mát làm giảm lượng nước bốc hơi, điều đó sẽ giữ cho độ ẩm tăng lên. Sương mù là kết quả của mặt đất và lớp không khí bên trên trở lạnh, một hiện tượng xảy ra vào ban đêm. Một khi đã đạt đến điểm hình thành sương hoặc độ ẩm bão hòa (độ ẩm đạt 100%), việc làm mát trên bề mặt cưỡng bức độ ẩm phải phân tán, trạng thái hơi nước ngưng tụ thành nước. Lượng nước ngưng tụ này đọng trên trên mặt lá như sương vậy.

Để có được độ ẩm thích hợp trong phạm vi nhà kính hoặc trên các kệ thì đòi hỏi các nhà trồng lan hài cần phải biết cách điều chỉnh nhiệt độ. Thời tiết lạnh sinh ra những giọt nước lớn trong không khí ẩm bởi vì không khí luôn được làm nóng trong một phạm vi rộng. Để làm khô, không khí mùa đông cần được sưởi ấm, lúc đó hơi nước sẽ khuếch tán vào không khí, nhằm duy trì một ẩm độ hợp lý. Hệ thống phun sương tự động là một phương tiện cung cấp hơi nước khá tốt, nhưng nên đặt ống dưới sàn 1 hoặc mỗi ngày phun nhiều lần thì ta được một khí hậu ẩm đầy đủ.

Đối với những người trồng lan có một số lượng hàng trăm cây hoặc hơn thì hệ thống phun sương là một sự đầu tư vô cùng đáng giá. Chúng có chức năng làm mát vào mùa hè(nước sẽ hấp thụ một lượng nhiệt lớn khủng khiếp để chúng chuyển hóa thành hơi nước), có vai rò quan trọng như một hệ thống có chức năng tạo ẩm. Những người có bộ sưu tập lan lớn, thì cần thêm cả hệ thống phun sương nữa, nếu thiếu những thứ đó, người trồng lan sẽ phải dành ra nhiều giờ để xử lý những khó khăn do thời tiết từng mùa gây ra./.

Hình trên: Lan hài Cypripedium ventricosum var. album

Lê Quỳnh

“Hạnh phúc là biết mình thực sự cần cái gì và có được cái mình cần. Những cái bạn thực sự cần và bạn đang có có thể là những điều rất giản dị xung quanh bạn: một sớm mai thức dậy bạn thấy khỏe mạnh không đau yếu và ngắm một bông hoa nở bên cửa sổ, bạn ăn một bữa ăn ngon và đầm ấm với những người thân, bạn uống một tách trà nóng với một người bạn tri kỷ để cùng nhau hàn huyên, tâm sự…”

Xem các bài khác