Shopee Cỏ Dại
Lazada Cỏ Dại
Tiki Cỏ DạiHọ Orchidaceae - Họ Lan
Lan hài Cypripedium và Paphiopedilum
Lan hài Cypripedium
Có một cây hoa dại ở Mỹ rất giống với loài Lan hài Cypripedium, giống cây sống ở vùng cận bắc cực, nơi có khí hậu ôn hòa và cận nhiệt đới ở miền bắc Hemisphere. Trên nửa thế kỷ các nhà làm vườn đều gọi chúng với cái tên hài ‘cypripedium’ hay ‘cyps’, dù những loài được trồng là một giống khác, bởi nếu đúng là giống ‘cyps’ thì có từ 30-50 loài thuộc về loài luôn rụng lá. Những loài này thường sống trong những rừng cây, ven các đầm lầy hay đồng cỏ với những độ cao khác nhau. Các loài sống ở miền cực nam là những loài đặc hữu của Mexico; chúng được tìm thấy ở vùng cực bắc, gần vành đai bắc cực ở Atlanta, Canada và Siberia. Về tính chất thực vật thì giống lan hài Cypripedium thuần chủng có các lá trên ngày càng dài thêm, trái lại với giống có lá hình quạt với lá uốn nếp và có gân, trừ loài có lá gập đôi. Cây lâu năm thường phát triển từ thân rễ hoặc trên chùm rễ, chúng sẽ chỉ phát hoa trên những cây trưởng thành. Các cây chưa trưởng thành thường chỉ có chút lá ở gần gốc. Đến thời kỳ ra hoa, những cây trưởng thành thường có vòi hoa xuất hiện để hình thành lá bắc, rồi đến nụ hoa. Cây phát hoa thường có chiều cao từ 10-12 cm, một số rất ít loài khi ra hoa đạt được chiều cao 30-85 cm, trong số các loài Lan lớn như loài Lan hài Cypripedium subtropicum có chiều cao tới 1,5 m
Lan hài Cypripedium rụng lá suốt cả mùa đông, chúng sống nhờ vào thân rễ của chính mình. Có sự khác biệt giữa các loài và chủng loại đối với thời gian phát hoa, điều đó có quan hệ giữa cao độ của miền đất cùng với vĩ tuyến mà cây Lan xuất xứ với khí hậu cùng thói quen sinh trưởng của cây. Có một số loài phát triển rất nhanh vì vậy mà sớm cho hoa, những loài khác thì phải chờ cả tháng trời mới thấy chúng nhú lên chồi hoa. Nhìn chung thì các loài thuộc giống lan hài này thường sẽ ra hoa vào mùa xuân và hè. Trái nang của giống này sẽ hình thành ngay sau khi việc thụ phấn được diễn ra, phần lớn quả nang của các loài thuộc giống này hình thành trong một thời gian ngắn.
Lan hài Paphiopedilum
Đâycó thể coi như giống lan hài lớn nhất trong họ của chúng, có khoảng 70 loài đã được phát hiện cho đến nay. Chúng hầu hết thường phát triển ở Đông nam Á và các hòn đảo gần đó. Trong giống này có vài loài có thể thích nghi được với môi trường mới. Một vài loài thuộc vào lan biểu sinh, nhưng hầu hết thuộc về thạch lan. Ít nhất một loài hấp thụ được muối vì chúng đã thích nghi với vùng bờ biển, có thể dễ hấp thụ được sương muối. Nhiều loài sống trên các sườn núi cao hay rìa các khe núi. Một số loài lại phát triển tốt ở những nơi có bóng mát dưới các bụi cây rậm rạp ở những chỗ đất thấp dưới nơi mặt trời chiếu sáng. Phần lớn chúng phù hợp với độ ẩm cao và hạn chế nhiệt độ băng giá. Trong giống này không có loài Lan hài nào rụng lá trong thời kỳ cây nghỉ, dù cho chúng phải chịu đựng không khí lạnh hoặc khô. Tất cả đều có thể trổ hoa với điều kiện nuôi trồng trong nhà kính chỉ cần ta lưu ý đến trạng thái tiểu khí hậu gần các vách kính.
Tùy thuộc vào từng loài mà lá của lan hài Paphiopedilum có thể là xanh hoặc là lá gấm, đây là loài có lá kết thành dạng cái quạt hoặc lá xuất phát từ thân ngắn của nó. Dù cho thuộc loài có kết cấu lá như thế nào, Chúng sẽ tồn tại được trong khoảng vài năm dù thuộc kết cấu lá như thế nào, song sẽ chỉ ra hoa một lần. Không quá khó khăn trong việc phân biệt là cây non, cây trưởng thành (có chồi mới và đã ra hoa), hay những cây đã già vì thấy được ngay cái cuống hoa cũ vẫn còn ở trên thân. Lá của các loài này được mô tả là loại lá gập đôi hay lá có gân nổi sống trâu, được sắp xếp đối xứng sang hai bên trông như cái quạt.
Cần chú ý điểm khác biệt nữa là kích cỡ của cây đối với từng loài trong giống Paphiopedilum. Để so sánh từng cá thể đã trưởng thành ta cần quan sát độ dài và bản rộng của lá, số lượng lá tạo nên cái quạt, cũng như sự chồng khít giữa lá nọ lên trên lá kia, bằng cách đó có thể xác định được kích thước của cây. Loài lan hài ở vùng đá vôi với độ rộng của quạt khoảng 10cm, nhưng với loài Lan hài biểu sinh thì độ rộng của quạt có thể tới 1m. Mỗi loài cũng sẽ có chiều cao khác nhau về độ dài cũng như bản rộng của lá. Các loài có lá khi đứng thường sẽ chỉ cao 25 đến 30cm vì nó sẽ uốn cong xuống một cách tự nhiên nếu lá dài hơn mức độ đó.
Paphiopedilum có chồi hoa mọc ở chân của chiếc lá mới ra, nó có thể mang 1 đến 20 hoa khi phát triển đầy đủ. Một vài loài trong đó liên tục ra chồi hoa để chúng có thể cho hoa trong nhiều tháng, trong khi một số loài khác lại có 2-20 hoa nở kế tiếp nhau trên cùng một vòi hoa. Nếu được chăm sóc tốt, một cây có thể đẻ thêm ra một vài cây khác, tạo thành khóm như vậy có thể cho đến 20 vòi hoa trông rất đẹp mắt, dù trên mỗi cây chỉ có một vòi hoa.
Một điểm cần xem xét nữa là chiều cao của cuống hoa. Những loài mọc ở đầm lầy thì chiều cao của cuống hoa sẽ chỉ khoảng 4cm tính từ chân lá, trong khi một số loài khác lại có vòi hoa cao tới 60cm hoặc hơn.
Có vài loài trong giống Paphiopedilum được thụ phấn tự nhiên định kỳ, cũng có một số loài lại hiếm khi hình thành trái nang. Sự thụ phấn của các loài này luôn chậm bởi việc hình thành các bầu nhụy cũng chậm, thường trễ khoảng vài tuần sau khi đã thực hiện việc thụ phấn.
Một sự lựa chọn thận trọng các loài và lai tạo giống lan hài Paphiopedilum là cách bảo đảm cho việc cây Lan sẽ cho hoa quanh năm, điều đó sẽ làm hài lòng các nhà vườn. Việc lai tạo giữa các loài cùng nhóm sẽ cho ra các loài Lan hài với hình dáng và màu sắc hoa mới, làm đa dạng thêm cho những người nuôi trồng. Như là một kết quả tất yếu cho việc nuôi trồng một cách thận trọng và tiến hành lai tạo theo phương pháp đa hội, sẽ cho ra những loài Lan hài lai phức hợp, và nâng cao giá trị thẩm mỹ cho mỗi loài.
(Kỳ sau: Lan hài Selenipedium và Lan hài Phragmipedium)
Lan hài Paph. vietnamense x delenati.
Lan hài Paphiopedilum watdii.
Lan hài Paphiopedilum concolor.
