Thông Đỏ (Taxus wallichiana): Cây tuyệt đẹp nhưng chứa độc tố cực mạnh gây chết người

Cây Thông Đỏ này có tên khoa học là Taxus wallichiana thuộc họ Thanh Tùng (Taxaceae), hay được gọi là Thủy Tùng (phân biệt với cây thuộc chi Măng Tây, Vân Phiến Trúc, Asparagus setaceus, cây này thường xuyên bị các cửa hàng bán cây cảnh gọi là Thuỷ Tùng). Thông Đỏ Taxus wallichiana thường cao 18 – 22 mét, vỏ ngoài của cây màu nâu đỏ nhạt, vỏ hơi dày, thường bong vảy, thịt nâu đỏ. Cành cây xoè rộng, cành non màu lục, gốc cành mang chồi do những vảy màu xanh lục xếp lợp. Lá mọc cách, xếp thành hai dãy thành đường thẳng, dài 2 – 4cm, rộng 2 – 3,5mm, mặt trên màu lục sẫm, mặt dưới màu lục vàng.

Thông Đỏ Taxus wallichiana có hai tuyến khí khổng màu lục vàng hay lục nhạt. Cuống lá cây ngắn. Nón đơn tính khác gốc. Nón đực mọc ở các nách lá, hình cầu hay hình trứng, màu vàng có cuống ngắn. Nón cái đơn độc, ít khi mọc đôi, không cuống. Mang một noãn đứng thẳng. Hạt khi chín hình trứng được bao bọc bởi một áo hạt màu đỏ nhạt.

Tại Việt Nam, Thông Đỏ Taxus wallichiana chỉ còn phân bố 2 quần thể tự nhiên ở Đắk Lắk với khoảng 150 cây tại huyện Ea H’leo, huyện Krông Năng và thị xã Buôn Hồ.

Về giá trị kinh tế, gỗ Thông Đỏ rất đắt vì có màu viền đẹp, không bị mối mọt nên hay được dùng làm tượng, đồ mỹ nghệ cao cấp. Loại gỗ này đôi khi cũng có nhiều màu như xanh đen, xanh ngọc bích, tím, hơi vàng, đỏ, nâu đỏ… Vân cũng được chia ra vân chỉ, vân chuối hoặc không vân (hàng gốc). Đặc biệt, gỗ Thông Đỏ có mùi thơm nhẹ tựa như gỗ sưa, lúc nào cũng tiết ra nhựa dù đã làm ra sản phẩm.

Gỗ của nó rất có giá trị & dùng để sản xuất làm cung tên vào thời kì đồ đá mới. Sau đó, thế kỉ 10, người Anglo-Sanxons đã biết dùng quả thông đỏ như là một nguyên liệu để điều trị “bệnh nước Elf” (sởi hoặc thủy đậu).

Cây Thông Đỏ Taxus wallichiana được coi là loại dược liệu quý, được dùng trị nhiều bệnh. Đặc biệt lá và vỏ cây có thể điều chế các hoạt chất để điều trị ung thư (cần thêm nguồn dẫn chứng). Gần đây các nhà nghiên cứu đã dùng Thông Đỏ Taxus wallichiana cho các chất kháng u mạnh và có hiệu quả nhất định. Ngoài ra cây còn để chiết xuất sản xuất ra thuốc Paclitaxol và Taxol – những loại thuốc làm chậm sự phát triển của ung thư buồng trứng, vú, phổi.

Mặc dù được gọi là thảo dược vàng và có giá trị kinh tế đặc biệt cao, nhưng đằng sau vẻ đẹp mê mẩn của nó là những độc tố mạnh, có cường độ cao, có thể gây chết người. Bằng những kiểm nghiệm khoa học, người ta đã chỉ ra rằng hầu như trong mọi thành phần của cây đều có chất độc ngoại trừ duy nhất vỏ của hạt. Độc tố trong Thông Đỏ Taxus wallichiana mạnh và có cường độ cao, kể cả khi phơi hay sấy khô vẫn có khả năng gây chết người, vì vậy nên đặc biệt chú ý để tránh rủi ro, tai nạn.