Sự tích Hoa Thược Dược

Trong các loài hoa, thược dược chỉ xếp thứ hai sau mẫu đơn. Nếu người ta thường gọi mẫu đơn là “hoa vương” thì thược dược chính là “hoa tướng”. Khi nói về tác dụng chữa bệnh của thược dược, danh y người Trung Quốc Lý Thời Trân cũng đã đánh giá như vậy.

Mặc dù chỉ là “hoa tướng” thế nhưng thược dược lại thành danh sớm hơn so với mẫu đơn. Tương truyền vào thời Tam Đại từ hơn 3000 năm trước, khi mà người ta còn chưa biết đến sự tồn tại của mẫu đơn thì thược dược đã được trồng để thưởng ngoạn ở rất nhiều nơi.

    Hoa mẫu đơn khi mới được phát hiện thì cũng đã bị lầm tưởng đó là một loại thược dược, chính vì vậy mà ban đầu mẫu đơn được gọi với cái tên “mộc thược dược”. Bởi vì hai hoa này có hình dáng tương đối giống nhau nên thường được coi là chị em họ hàng.

    Sau này, người ta mới phát hiện ra rằng tuy cùng họ nhưng mẫu đơn và thược dược là hai loài cây hoàn toàn khác nhau. Mẫu đơn là loại cây thân gỗ trong khi thược dược lại là thân thảo. Mẫu đơn thuộc nhóm thanh nhiệt lương huyết, được sử dụng chủ yếu khi cơ thể đã mắc bệnh; còn thược dược là cây thuốc thuộc nhóm bổ huyết, chủ yếu dùng để bồi dưỡng cơ thể.

    Bạch thược dược (Paeonia Lactiflora) là loại có hoa với kích thước rất to, mọc ở ngọn thân, giống với mẫu đơn hay thược dược cảnh. Tuy gọi là thược dược bạch thế nhưng ngoài màu trắng muốt thì loài thược dược này còn có thể có màu hồng nhạt, nhị hoa có màu vàng cam, rễ phình to thành củ. Củ bạch thược dược phơi khô trở thành một vị thuốc trong Đông y. Lưu ý rằng cây bạch thược này không phải là cây hoa thược dược (Dahlia variabilis Desf) vẫn được trồng nhiều trong dịp Tết.

    Tương truyền, danh y Hoa Đà trong một tình huống rất ly kì đã vô tình phát hiện được tác dụng chữa bệnh của bạch thược. Ông đã trồng đủ thứ cây thuốc quanh nhà để có thể phân biệt và tránh nhầm lẫn các vị thuốc với nhau. Một hôm có người đem biếu ông cây hoa lạ, nói rằng có thể dùng chữa bệnh nhưng không rõ chữa được bệnh gì. Hoa Đà đem trồng ở góc sân bên cửa sổ.

    Khi mùa xuân đến, cây hoa lạ này bắt đầu trổ bông với những đóa có kích thước rất lớn, trắng muốt, thơm như hoa hồng. Ông đã thử hái xuống đem sắc thuốc nhưng không thấy có gì khác lạ. Sau đó ông lại hái lá rồi hái cành đem sắc thử cũng không phát hiện điều gì đặc biệt. Nghĩ rằng cây hoa này tuy đẹp nhưng không có tác dụng chữa bệnh nên Hoa Đà không để ý đến nó nữa trong mấy năm liền.

    Vào một đêm thu nọ, Hoa Đà đang ngồi đọc sách, bỗng nghe thấy ngoài cửa sổ có tiếng con gái khóc thút thít. Nhìn ra, ông thấy dưới ánh trăng mờ, có một người con gái rất đẹp đang đứng đó khóc. Ông tự hỏi, không biết con gái nhà ai, chắc có nỗi oan ức nào đây. Ông khoác áo ra ngoài nhưng nhìn trước nhìn sau không thấy bóng người nào nữa, chỗ cô gái đứng khóc chỉ còn một cây thược dược.

    Hoa Đà đi vào và tự nhủ: “Cho dù nhà ngươi có linh tính thì bây giờ cũng đang là mùa thu, hoa đã tàn, lá đã rụng, còn sử dụng được vào việc gì?”.

    Nhưng khi ông vừa ngồi xuống tiếp tục đọc sách thì lại nghe tiếng khóc thút thít, nhìn ra vẫn là cô gái ban nãy. Hoa Đà bước ra, cô lại biến mất, vẫn chỉ có cây bạch thược dược. Sự việc cứ lặp đi lặp lại như thế mấy lần khiến Hoa Đà vô cùng ngạc nhiên đồng thời tò mò. Chính vì vậy ông đã đánh thức vợ dậy và kể lại chuyện mình vừa gặp.

    Vợ Hoa Đà nói rằng: “Tất cả các cây trong vườn đều được ông sử dụng làm thuốc cứu người, chỉ có cây bạch thược này bị bỏ quên, chắc là nó có nỗi oan ức”. Hoa Đà bảo: “Tôi từng thử tất cả các bộ phận của nó thấy chả có tác dụng, vậy còn oan ức nỗi gì?”

Hoa thược dược vẫn chưa được biết đến công dụng của nó

    Bà vợ nói: “Ông mới thử những thứ trên mặt đất, còn rễ của nó thì sao?”. Nhưng danh y gạt đi: “Hoa lá cành còn chẳng có gì đặc biệt, vậy thì còn thử rễ làm gì?”. Dứt lời, ông nằm xuống ngủ thiếp đi. Bà vợ suốt đêm không sao chợp mắt, nghĩ rằng chồng mình đã thay đổi, ông đã không còn lắng nghe ý kiến của người khác như trước kia nữa.

    Vài hôm sau, bà vợ Hoa Đà bỗng nhiên bị đau bụng, băng huyết rất nhiều, uống đủ thứ thuốc không đỡ. Bà liền lén ra vườn đào rễ cây bạch thược đem sắc uống. Chỉ nửa ngày sau, bụng đã hết đau, máu cũng không còn chảy nữa. Nghe vợ kể lại, Hoa Đà rất cảm kích: “Cảm ơn bà đã thức tỉnh ta, nếu không thì ta đã để mai một cây thuốc quý”.

    Sau sự kiện đó, ông thử nghiệm và nhận thấy ngoài tác dụng giảm đau, cầm máu, rễ bạch thược còn có tác dụng dưỡng huyết và chữa được nhiều bệnh phụ khoa. Cây hoa lạ này ban đầu có tên bạch thược, sau đó Hoa Đà thêm chữ “dược” thành bạch thược dược.

    Cùng với thời gian, Đông y phát hiện thêm nhiều công dụng nữa của cây bạch thược. Nó trở thành thuốc bổ huyết thiết yếu, phổ tác dụng rộng và tần suất sử dụng rất cao. Bạch thược chủ trị kinh nguyệt rối loạn, vã mồ hôi, mồ hôi trộm, đau đầu, chóng mặt. Trên lâm sàng y học hiện đại, nó chữa tử cung xuất huyết, viêm thận mạn tính, tăng huyết áp, tiểu đường, viêm võng mạc, cường tuyến giáp…

Lan Bi

“Sống lạc quan không có nghĩa là lúc nào cũng phải cảm thấy vui vẻ. Mà là ngay cả trong những lúc buồn phiền nhất cũng vẫn luôn tin rằng rồi ngày mai bầu trời sẽ lại trong xanh.”

Xem các bài khác