Paphiopedilum wentworthianum

Phân giống (Subgenus) Sigmatopetalum (Tiếp)

• Paphiopedilum wentworthianum Schoser & Folie ex Fowlie

Trùng tên

Paphiopedilum “denisii” Schoser (1971), nomen nudum

Dẫn nhập

Paphiopedilum wentworthianum được phát hiện vào năm 1961 bởi McKillop và Hermon, trên hòn đảo Bougainville. Một vài năm sau Wentworth sưu tập được vài cây và thỉnh thoảng đưa chúng vào trồng ở Mỹ. Khi được sự ủy quyền của Fowlie, Schoser &Fowlie đã mô tả và công bố bài viết.

Không còn gì nghi ngờ về qian hệ gần gũi giữa Paphiopedilum wentworthianum với Paph. violascens và Paph. bougainvilleanum, mặc dù chúng được Schoser & Fowlie đặt cạnh Paph. mastersianum và Paph. papuanum (như Paph. zieckianum). Rất dễ nhận ra sự khác biệt, màu của Paph. bougainvilleanum là xanh chủ đạo, trong khi màu chủ đạo của Paph. wentworthianum là đỏ. Còn đối với Paph. violascens sự khác nhau về hình dạng của cánh hoa là rõ nhất, cánh hoa của Paph. bougainvilleanum rủ xuống còn Paph. wentworthianum thì lại ngang hai bên. Ngoài ra, miếng nhụy lép của Paph. wentworthianum có hai răng nhọn, trong khi miếng nhụy lép của Paph. violascens tuy cũng có răng nhưng lại tù đầu.

Paphiopedilum wentworthianum được mô tả có xuất xứ từ đảo của Bougainville, nơi mà nó mọc ở khu vực phân bố cùng với loài Paph. bougainvilleanum. Howcroft (1970) cho hay có ít nhất một cây đã được tìm thấy ở vùng sinh trưởng của Paph. violascens lục địa New Guinea, giống như những gì đã mô tả về Paph. wentworthianum. Paphiopedilum wenworthianum cũng có mặt trên đảo Guadalcanal và cũng có thể trên những hòn đảo khác ở quần đảo. Cây lan tìm thấy tại Guadalcanal có cánh hoa hẹp hơn và trông giống mũi mác hơn, mặt khác chúng lại giống những gì đã mô tả về cây Paph. wentworthianum.

Paphiopedilum wentworthianum được coi là cùng loài với Paph. violascens (Braem 1988) và được coi như một loài riêng biệt (Fowlie, 1968; Karasawa & Saito 1982; Gribb, 1987; Koopowitz, 1995, 2000 và những ngưới khác, 1999). Còn đang có những tranh cãi xung quanh hai cách nhìn nhận, nhưng trong bài này, Paph. wentworthianum được xem như một loài riêng biệt. Đề nghị xem ở phần dẫn nhập về loài phức hệ Paph. violascens.

Mô tả

Paphiopedilum wentworthianum là một loài thảo mộc với 6 lá, hình trứng hẹp tới hình trứng ê-lip, lá hơi nhọn đầu, tựa như cái chĩa ba. Lá có kích thước dài từ 12 đến 26 cm và rộng 3,5 đến 4,7 cm, với những mảng vân mờ cùng nền xanh đậm. Thường mỗi vòi chỉ mang một hoa, cuống hoa dài từ 10 đến 28 cm, màu tím đỏ, được phủ lớp lông ngắn. Lá bắc hình ô-van ê-lip, đầu tù, dài từ 1,5 đến 2,5 cm, dạng như chiếc thuyền, có lông tơ. Cuống lá bắc với bầu nhụy dài khoảng 5 cm, đều phủ lớp lông. Chiều ngang của hoa đo được 8,5 cm. Lá đài sau dài chừng 2,8 đến 3,3 cm, rộng từ 2,5 đến 3,5 cm, dạng ô-van rộng, hình khum, đầu tù. Màu trắng kem, ở giữa có một mảng màu xanh với những đường gân xanh,xung quanh riềm với ở đầu mút lại ánh lên màu tím đỏ. Các lá đài bên hợp nhất thành lá đài kép, hình ô-van, nhọn đầu, với chiều dài từ 1,7 đến 2,5 cm và rộng khoảng 2,5 cm, màu kem với những đường gân xanh. Các cánh hoa trải sang hai bên, không rủ xuống, chếch 20 độ so với chiều ngang. Chúng có hình dạng trứng ê-lip, đầu tù với chiều dài 4,1 đến 4,5 cm, rộng 1,5 đến 2,5 cm, có cạnh trên gợn sóng và lông mịn. Các cánh hoa ở phần trên màu đỏ tía, chạy xuống phía chân là màu đỏ tía pha nâu. Môi dài 4 đến 4,5 cm, rộng 2 đến 2,3 cm, có ba thùy, màu xanh pha vàng với ánh nâu đỏ. Hai thùy bên cuộn tròn lại tạo thành cái ống. Phần thùy giữa trũng và giống với cái mũ kết lật ngửa. Miếng nhụy lép hình bán nguyệt, hai răng nhọn cuộn vào bên trong ở phần đầu, màu xanh pha vàng với một màu xanh đậm ở tâm, dài từ 8 đến 10 mm và rộng 12 mm, có lớp lông ngắn phủ lên.

Phân bố và thói quen sinhh trưởng

Ở Guadalcanal và Bougainville thuộc quần đảo Solomon. Các cây này được phát hiện gần Kieta thuộc Bougaiville với độ cao từ 900 đến 1.800 m. Paphiopedilum wentworthianum mọc thành từng bụi những nơi rừng ánh sáng yếu, rễ của chúng bám chắc và luồn sâu dưới lớp mùn và rêu. Các  lá cây liên tục rụng xuống tạo thành lớp mùn dày, và cây Lan mọc trên đó để sinh trưởng. Có lẽ chúng phát triển tốt ở những nơi có lá mục chứ không phải ở những nơi lá chưa mục, ngược lại rễ của chúng lại bị hư một khi luồn sâu xuống lớp lá mục. Các cây Lan này được tìm thấy trên Guadalcanal, trong lớp lá mục bên trong hốc cây có chiều cao từ 10 đến 15 m hoặc trên lớp rêu ở những bụi cây thấp trên các sườn dốc. Chất đất ở Guadalcanal là nham thạch và đất thường bị trôi trượt.

Mùa ra hoa

Một số cây được biết Paphiopedilum wentworthianum ra hoa trong tháng Giêng và tháng Hai, trong điều kiện nuôi trồng./.

Lê Quỳnh

“Hạnh phúc là biết mình thực sự cần cái gì và có được cái mình cần. Những cái bạn thực sự cần và bạn đang có có thể là những điều rất giản dị xung quanh bạn: một sớm mai thức dậy bạn thấy khỏe mạnh không đau yếu và ngắm một bông hoa nở bên cửa sổ, bạn ăn một bữa ăn ngon và đầm ấm với những người thân, bạn uống một tách trà nóng với một người bạn tri kỷ để cùng nhau hàn huyên, tâm sự…”

Xem các bài khác