Paphiopedilum sangii Braem

Paphiopedilum sangii Braem

Dẫn nhập

Paphiopedilum sangii được phát hiện trên hòn đảo Sulawesi. Nó được nhà trồng lan nghiệp dư người Đức tên là Helmut Sang đưa vào châu Âu, trong bộ sưu tập đầu tiên, với cây mẫu ra hoa vào mùa xuân năm 1987. Những đặc điểm như là lá có khảm, chỉ một hoa trên một vòi hoa, phần cuối của môi dưới có tai, và lá đài kép nhỏ hơn lá đài sau một cách rõ rệt, chỉ ra rằng loài này thuộc phân giống Sigmatopetalum Hallier.  Hơn nữa Paphiopedilum sangii khác với tất cả các dòng trong nhóm giống như Paphiopedilum venustum về kiểu phát gân nơi cái túi và đặc biệt là miếng nhụy lép lại có hình cầu. Thêm vào đó , Karasawa, Aoyama & Kamimura (1997) đã công bố rằng hình thái học của Paphiopedilum sangii tương tự như những gì có ở Paphiopedilum hookerae.

Một số cây vô tính của Paphiopedilum sangii đã được đưa về nuôi trồng. Vào thời điểm xuất bản trước đây,  người ta cũng đã thảo luận  nhưng cũng không kết luận như là định dạng của một dòng lan đặc trưng. Cây lan được mang từ nơi hoang dã về trồng chỉ ra rằng nó thực sự có sự khác biệt với các cây trong cùng loài.Trong bộ sự tập xưa kia có một số cây cho thấy lá đài ít nhiều có những vết khứa đối xứng ở cả hai mặt. Song dù sao, đặc điểm này không hoàn toàn ổn định

Các cây có vết khắc chạm ở lá đài sau đã không được tìm thấy ở nơi cây Paphiopedilum sangii sinh trưởng,  hình thái học tổng quát của hoa gợi cho ta nhớ lại các cây Lan thuộc loài phức hệ Paphiopedilum hookerae.

Nguồn gốc tên gọi

Đặt tên sangii để vinh danh ông Halmut Sangi ở Essen, nước Đức.

Mô tả

Paphiopedilum sangii là một loài thảo mộc, sống cộng sinh trên các lớp mùn. Chiều rộng của nó chừng 50 cm tính từ đầu lá này đến đầu lá kia. Mỗi lá dài tới 28 cm, rộng 5,2 cm, mỗi thân mang khoảng 5 lá. Mặt trên của lá có màu xanh xám và có những đường vân màu xanh đậm. Mặt dưới của lá  màu xanh, gần chân lá có màu tím đỏ nhạt. Lá có hình trứng và hình lưỡi mác, đầu nhọn và mặt dưới có đường sống gân nổi rõ. Vòi hoa cao tới 25 cm, hình ống, màu nâu sẫm, bao phủ một lớp lông cứng màu ngà, mỗi vòi hoa có một hoa. Lá bắc của hoa dài chừng 2,5 cm, rộng 8 mm, đầu nhọn, màu xanh ngả vàng, phần chân có màu đỏ tía. Bầu nhụy dài chừng 5,5 cm, với chiều rộng chừng 5 mm, màu nâu rất đậm. Giống như vòi hoa, chúng có một lớp lông màu ngà. nhưng lớp lông ở bầu nhụy cũng dài hơn lớp lông ở các bộ phận khác của cây Lan. Hoa có chiều cao 8,5 cm, chiều ngang chừng 5,4 cm . Lá đài sau dài tới 4,3 cm và chiều ngang được 3,3 cm, hình ô-van hẹp, đầu nhọn. Một số cây vô tính thì lá đài sau có những đường đối xứng, chừng 8 mm ở cả hai mặt, chạy dọc từ chân đến tâm. Lá đài sau có màu xanh táo, phần chân có màu nâu ngả đỏ, vùng đỉnh lá màu xanh sáng. Trên mỗi lá đài sau có 18 sọc màu xanh đậm chạy dọc theo lá, trên mặt lá có lông màu ngà, lông phía ngoài dài hơn bên trong. Như một nét riêng biệt của giống Paphiopedilum, các lá đài bên hợp nhất lại thành lá đài kép dài chừng 3,3 cm và rộng 1,6 cm. Phần đầu ta thấy có hai đỉnh nhưng cũng chỉ một đường sống gân chung. Màu của lá đài kép là xanh ngả vàng, đôi khi không rõ chạy theo chiều dọc, và cũng như lá đài sau, chúng được bao phủ bởi lớp lông cứng ở cả hai mặt. Các cánh hoa có chiều dài đến 4,6 cm, rộng 1,2 đến 1,4 cm, hình mũi mác. Các cánh hoa thường hướng xuống phía dưới, hơi cong về phía sau, và riềm trên của cánh hoa gợn sóng mạnh từ chân đến khoảng hai phần ba chiều dài của nó. Các cánh hoa có màu đỏ nâu, chuyển sang màu sáng nhất ở phần ngọn, dọc theo riềm có một giải băng hẹp màu màu xanh táo, nửa trên của mặt trong cánh hoa có lông màu ngà. Môi có ba thùy, chiều dài  đến 4,7 cm và rộng 1,9 cm. Thùy giữa và hai thùy bên cuộn lại thành cái ống. Hai thùy bên cao 2,5 cm và rộng 1,5 cm, với màu tía sáng, riềm màu trắng có những chấm màu tía đậm. Thùy chính của túi dài 3,5 cm, rộng 1,9 cm, phẩn đỉnh tròn. Đo kích  thước của túi, không kể phần gập vào thì chúng có chiều ngang là 2 cm. Thùy chính của túi có màu xanh ô-liu, với những đường vân nổi bật màu xanh đậm, có chung quanh túi là một màu xanh. Miếng nhụy lép hình cầu rộng 1,5 cm, tương tự với chiều cao, màu của nó là xanh vàng, ở tâm màu trắng, phần mép ở đỉnh màu xanh.

Phân bố và thói quen sinh trưởng

Ở miền bắc Sulawesi. Chúng tôi không có thêm thông tin ở những nơi khác.

Mùa ra hoa

Paphiopedilum sangii ra hoa từ cuối tháng Mười một cho đến giữa tháng Tư. Đó là thông tin về những cây được nuôi trồng.

Biến loài và biến thể

Việc sưu tập các cây Lan này rồi đem về trống ở trang trại cho ta thấy Paphiopedilum sangii có khá nhiều biến thể xét về hình thái học của hoa, vị trí của các cánh hoa khi ta nói về cái túi của nó, màu hoa và những vân trên lá. Cho đến ngày nay không có biến loài cũng như biến thể được mô tả một cách chính thức, song hy vọng rằng các hình thể về thực vật học sẽ được công bố sớm một khi loài Lan này được trồng phổ biến hơn./.

Hình trong bài: Paphiopedilum sangii

Lê Quỳnh

“Hạnh phúc là biết mình thực sự cần cái gì và có được cái mình cần. Những cái bạn thực sự cần và bạn đang có có thể là những điều rất giản dị xung quanh bạn: một sớm mai thức dậy bạn thấy khỏe mạnh không đau yếu và ngắm một bông hoa nở bên cửa sổ, bạn ăn một bữa ăn ngon và đầm ấm với những người thân, bạn uống một tách trà nóng với một người bạn tri kỷ để cùng nhau hàn huyên, tâm sự…”

Xem các bài khác