Paphiopedilum dianthum

Phân giống (Sub-genus) Polyantha (Tiếp theo)

79) Paphiopedilum dianthum Tang &Wang

Trùng tên

Paphioepdilum parishii var. dianthum (Tang & Wang) Karasawa & Saito

Paphiopedilum aranianum Petchleung

Dẫn nhập

Paphiopedilum dianthum có quan hệ rất gần với Paph. parishii. Dù sao chúng khác Paph. parishii ở điểm nó có cái vòi hoa dựng đứng với một vài hoa và hoa của nó hơi lớn hơn hoa của Paph. parishii. Paph. dianthum còn khác ở chỗ là loài có cuống hoa hình như cái núm, với một chiếc bầu nhụy trơn láng, các cánh hoa có một ít chấm, một lá đá đài sau có diềm trắng, một cánh giữa rộng, và mộ sự phân bố ở nhiều vùng.

Loài này đã được mô tả lần đầu tiên vào năm 1940 dựa trên một cây khô được sưu tập bởi C. W. Wang ở Mengtze thuộc tỉnh Vân Nam, đó là mẫu vật của Chungsi (Tsingsi Hsien), tỉnh Quảng Tây thuộc miền tây nam Trung quốc. Mẫu vật này được để lẫn với các mẫu cây Kew do W. Hancock thu thập được vào năm 1894 ở Mengtze, như vậy cũng có thể nói rằng đây là mẫu vật được sưu tập sớm nhất về khía cạnh khoa học.

Paphiopedilum dianthum  không phải là của hiếm nơi hoang dã. Vào năm 1997, Cribb cho biết ông ấy đã đến thăm những địa điểm “có hàng trăm cây” và “chúng chiếm một diện tích đến 600 mét vuông”.

Các cây Lan này mọc trong các khe đá và trong các khe nứt, rễ của chúng luồn trong các lá cây mục.

Nguồn gốc tên gọi

Chúng tôi đặt giả thuyết, cái tên dianthum có nguồn gốc từ tiếng Hy lạp, chữ “di” nghĩa là hai và “anthum” nghĩa là hoa, như đã đề cập, chúng tôi tin rằng Paph. dianthum rất ít khi có trên hai hoa, trong khi đó Paph. parishii cho ta từ 6 đến 8 hoa. Dù sao, như chúng ta đã biết thì cũng có cây Paph. dianthum có tới 5 hoa.

Mô tả

Paphiopedilum dianthum có nguồn gốc thảo mộc. Chúng mọc thành cụm gồm từ vài cây đến một số cây. Rễ của chúng phát triển liên tục và có lông tơ. Thân ngắn và có tới 6 lá, lá thường hướng lên trân. Lá hình lưỡi, chắc như da, đầu lá không nhọn, dài từ 20 đến 50 cm, rộng 2 đến 5 cm, mặt trên của lá có màu xanh đậm, mặt dưới xanh lợt hơn. Lá thuộc dòng lá gấm. Vòi hoa hướng lên trên, thường chỉ có hai hoa, rất ít khi có tới 5 hoa. Cuống hoa màu xanh, hình trụ, gần phần chân có núm, gần ngọn không có lông. Lá bắc màu xanh, dài tới 3 cm, hình ê-lip nửa hình tròn, cụt đầu. Bầu nhụy màu xanh, láng. Mặt ngoài của cánh hoa có mấu rất mờ. lá đài sau màu trắng, phần chân màu xanh với những đường sọc màu xanh, hình ô-van thuôn, đầu lá đài nhọn đột ngột, chiền dài của lá đài từ 3,8 đến 4,5 cm, rộng  2,2 đến 2,5 cm. Diềm của lá đài ở phần chân đối xứng nhau nhưng lên đến phần đỉnh thì không còn đối xứng nhau nữa. Lá đài kép màu trắng hoặc xanh lợt với những đường sọc màu xanh đập hơn, hình ô-van, đầu nhọn, dài 3,5 đến 4 cm và rộng chừng 2,5 cm; diềm ở phần ngọn cân xứng nhưng ở phần chân thì thôi. Các cánh hoa màu vàng pha xanh, ở nửa dưới có những đường sọc màu xanh đậm hơn, ánh lên màu đỏ tía ngả nâu ở trên. Các cánh hoa cong lưỡi liềm, chúc xuống dưới, có các đường kẻ, phần đầu tròn, dài  8 đến 9,5 cm và rộng chừng 1 cm. Phần chân của các cánh hoa  cuộn vào trong phủ lên phần chân của trụ hoa. Trên mặt các cánh hoa có nổi các mụn ở phần chân và diềm có một ít lông không mịn. Mặt trong của cánh hoa có núm ở gần phần chân và gần đỉnh. Môi có màu vàng pha xanh ánh lên màu đỏ tía và màu nâu, tạo thành cái túi sâu và hướng lên trên, chiều dài tổng quát 4 đến 4,5 cm, rộng 2 đến 2,5 cm. Các thùy bên hình tam giác và cuộn vào trong tạo thành cái ống. Miếng nhụy lép màu trắng với các sọc xanh đậm, hình bán nguyệt, phần chân có u lồi, đầu chẻ ra làm hai thùy, dài 9 đến 11 mm, rộng chừng 7 mm.

Phân bố và thói quen sinh trưởng

Paphiopedilum dianthum mọc trên các triền đá vôi ở tây bắc Trung Hoa, từ miền nam tỉnh Vân Nam gần Mengtze hướng về miền bắc đến miền tây tỉnh Quảng Tây. Năm 1987, Cribb cho biết rằng các cây Lan này thường mọc trên triền dốc đá vôi ở độ cao 1.800 đến 2.100 m. Trong một quyển sách của ông ấy vào năm 1998, Cribb bổ sung thêm rằng các cây trong báo cáo của Mark  thì cây Paph. dianthum mọc trên độ cao 545 m. Năm 1992, Fowlie cho biết nơi ông ấy tìm thấy cây Lan này từ trên độ cao 1.280 đến 1.520 m. Như vậy có thể kết luận rằng, tùy thuộc vào điều kiện địa dư và khí hậu, cây Lan có thể mọc trên độ cao khoảng 500 và 2.100 m.

Averyanov vào năm 2003 cho biết Paph. dianthum có ở miền bắc Việt Nam (Cao Bằng, Hà Giang, Hòa Bình, Lai Châu, Lào Cai và Sơn La), ở đó các cây Lan này mọc ở độ cao 600 đến 1.450 m, trong khu rừng tạp ẩm ướt. Rễ của nó chui vào trong mùn trong những khe, lỗ hình thành nên đá vôi.

Mùa hoa

Paphiopedilum dianthum ra hoa từ tháng Chín qua tháng Mười hai, đó là khi nó ở nơi hoang dã.

Biến loài và biến thể

Paphiopedilum dianthum forma album hort ex Gruβ.

Hoa của biến thể này thuần màu xanh và trắng không có bất kỳ vết tích sắc màu của da nào (từ “album” một lần nữa lại bị lạm dụng)./.

Lê Quỳnh

“Hạnh phúc là biết mình thực sự cần cái gì và có được cái mình cần. Những cái bạn thực sự cần và bạn đang có có thể là những điều rất giản dị xung quanh bạn: một sớm mai thức dậy bạn thấy khỏe mạnh không đau yếu và ngắm một bông hoa nở bên cửa sổ, bạn ăn một bữa ăn ngon và đầm ấm với những người thân, bạn uống một tách trà nóng với một người bạn tri kỷ để cùng nhau hàn huyên, tâm sự…”

Xem các bài khác