Hoa ngũ sắc là cây gì? Công dụng, ý nghĩa trong đời sống ra sao ?

Giới thiệu về Hoa Ngũ Sắc

Hoa Ngũ Sắc là là loài hoa mọc hoang, tuy nhiên lại có vẻ đẹp độc đáo, đa dạng, hiếm có. Hoa Ngũ Sắc không chỉ mang vẻ đẹp thu hút mà còn có giá trị dược liệu, nhiều tác dụng khác và mang ý nghĩa phong thuỷ tốt lành. Hãy cũng Codai.net tìm hiểu nhé !

Nguồn gốc

Hoa Ngũ Sắc có tên khoa học là Lantana camara, Hoa ngũ sắc, hay còn được gọi với nhiều cái tên địa phương như bông trang Nhật, hoa giun, là một loài thực vật có hoa thuộc họ Verbenaceae. Có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới của Trung và Nam Mỹ, loài hoa này đã được du nhập đến nhiều quốc gia khác nhau trên thế giới, bao gồm Việt Nam. Ở Việt Nam, Hoa Ngũ Sắc được gọi với những tên gọi khác nhau như : hoa bông ổi, hoa tử quỷ…

Chúng có khả năng phát tán mạnh ở nhiều vùng đất hoang, sườn, đồi núi nhớ chim mang hạt rải khắp nơi. Ở Nouvelle, chính phủ đã cho tiêu diệt bớt vì chúng sinh sôi quá nhiều, làm ảnh hưởng đến hệ sinh thái tự nhiên. Đây là một loài rất dễ thích nghi môi trường, có thể sống trong nhiều hệ sinh thái khác nhau; một khi nó đã được đưa vào môi trường sống, nó lây lan nhanh chóng; từ 45ºN đến 45ºS và độ cao dưới 1.400 mét (4.600 feet).

Hiện nay, ở Việt Nam loài hoa này cũng xuất hiện rất nhiều như ở ven đường hay những vùng đất trống, có thể dễ dàng bắt gặp loài hoa này bất kì đâu.

Đặc điểm

Hình dạng:

Hoa nhỏ hình phễu Năm cánh tràng mỏng manh, xếp chồng lên nhau. Đường kính hoa khoảng 2-3cm

Màu sắc:

Đa dạng, có thể có một hoặc nhiều màu sắc trên cùng một cây, bao gồm:

• Đỏ: Màu đỏ tươi hoặc đỏ tía
• Cam: Từ màu cam nhạt đến màu cam đậm
• Vàng: Màu vàng tươi hoặc vàng nhạt
• Hồng: Từ màu hồng nhạt đến màu hồng đậm
• Tím: Từ màu tím nhạt đến màu tím đậm
• Trắng: Màu trắng tinh khiết

Sự kết hợp của nhiều màu sắc trên cùng một cây tạo nên một vẻ đẹp rực rỡ và bắt mắt. Hoa Ngũ Sắc thường được trồng thành từng khóm hoặc luống để tạo điểm nhấn trong khu vườn hoặc công viên.

• Cây Ngũ Sắc thuộc nhóm cây bụi, thân nhỏ, thường mọc thành bụi rậm. Bề mặt thân cây được phủ bởi lớp lông nhám. Chiều cao trung bình từ 1 – 2m nếu được chăm sóc tốt, đối với loại cây Hoa Ngũ Sắc rừng, chiều cao và kích thước thân cây sẽ vượt trội hơn.
• Cây có nhiều nhánh nhỏ và chúng vươn đều theo các hướng khác nhau. Lá Ngũ Sắc có màu xanh, mọc đối xứng, cuống lá dài, phiến lá hình bầu dục, có lông và mép lá có răng cưa.
• Ngũ Sắc ra hoa quanh năm. Hoa mọc theo cụm đâm ra từ kẽ lá, chúng bao gồm những bông hoa nhỏ, với sắc cam, vàng, hồng, đỏ, trắng…
• Cây ngũ sắc với màu hoa đỏ hay cam vàng có độ phổ biến cao nhất. Cây hoa ngũ sắc tím, hồng phấn tươi tắn ít được nhiều người biết tới.

Quả có dạng như quả mọng, chuyển từ màu xanh lá cây sang màu tím đậm khi trưởng thành. Trái cây chưa chín xanh không thể ăn được. Do các mảng gai cứng dày đặc trên vỏ của chúng, việc ăn phải chúng có thể dẫn đến tổn thương nghiêm trọng cho đường tiêu hóa.

Mùi hương

• Có mùi thơm dịu nhẹ, đặc biệt vào ban đêm

Thời gian nở hoa

Thời gian nở hoa của Hoa Ngũ Sắc phụ thuộc vào khí hậu và điều kiện môi trường cụ thể. Tuy nhiên, nhìn chung, Hoa Ngũ Sắc có thể nở hoa quanh năm ở các vùng nhiệt đới.

Ở những vùng ôn đới, thời gian nở hoa của Hoa Ngũ Sắc thường là vào mùa hè, từ tháng 6 đến tháng 9. Trong những tháng này, thời tiết ấm áp và có nhiều ánh sáng mặt trời, tạo điều kiện lý tưởng cho sự ra hoa.

Hoa Ngũ Sắc thường nở vào ban đêm và tàn vào sáng hôm sau. Tuy nhiên, một số giống Hoa Ngũ Sắc có thể nở vào ban ngày, đặc biệt là trong những ngày nhiều mây hoặc có bóng râm.

Thời gian nở hoa cũng có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khác, chẳng hạn như:

• Độ tuổi của cây: thường nở hoa sau khi đạt đến độ tuổi trưởng thành, thường là sau một năm tuổi.
• Điều kiện đất: ưa thích đất tơi xốp, thoát nước tốt và giàu chất hữu cơ. Đất nghèo dinh dưỡng hoặc quá ẩm ướt có thể làm giảm thời gian nở hoa.
• Tưới nước: cần được tưới nước thường xuyên, đặc biệt là trong thời kỳ ra hoa. Thiếu nước có thể khiến cây ngừng ra hoa.
• Ánh sáng mặt trời: cần nhiều ánh sáng mặt trời để ra hoa tốt. Tuy nhiên, quá nhiều ánh nắng trực tiếp có thể làm cháy lá và làm giảm thời gian nở hoa.

Phân bố và môi trường sống

Hoa Ngũ Sắc có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới của Trung và Nam Mỹ, bao gồm:

Mexico, Guatemala, El Salvador,Honduras, Nicaragua,Costa, Rica,Panama, Colombia, Venezuela, Ecuado, Peru, Bolivia, Brazil…

Loài hoa này đã được du nhập đến nhiều quốc gia khác nhau trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam, và hiện được trồng rộng rãi ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới.

Thích nghi tốt với nhiều loại môi trường sống, bao gồm:

• Rừng: Trong các khu rừng nhiệt đới, thường mọc dưới tán cây lớn, nơi có bóng râm và độ ẩm cao.
• Đồng cỏ: Loài này cũng có thể được tìm thấy ở các đồng cỏ nhiệt đới, nơi có nhiều ánh nắng mặt trời và đất thoát nước tốt.
• Bờ sông và suối: Cây ưa thích những khu vực ẩm ướt, vì vậy chúng thường mọc dọc theo bờ sông và suối.
• Vườn và công viên: được trồng rộng rãi trong các vườn hoa, công viên và dọc theo các con đường ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới.

Nhìn chung,Hoa Ngũ Sắc là một loài cây dễ trồng và thích nghi tốt với nhiều loại môi trường sống, miễn là có đủ ánh sáng mặt trời, độ ẩm và đất thoát nước tốt. Vậy nên xung quanh những khu đất hoang và ven đường đa số sẽ rất dễ thấy loài hoa này. Chúng có nhiều màu sắc giúp chúng ta dễ nhận biết.

Sự xâm lấn của Hoa Ngũ Sắc

Hoa Ngũ Sắc ( Lalanta camara ) có khả năng xâm lấn ở một số khu vực, đặc biệt là ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Sự xâm lấn của Hoa Ngũ Sắc có thể gây ra những tác động tiêu cực đến hệ sinh thái bản địa.

Nguyên nhân gây ra sự xâm lấn

• Khả năng sinh sản cao: sản sinh ra một lượng lớn hạt, dễ dàng phát tán qua gió, nước và động vật. Lượng hạt nhẹ và nhỏ dễ dành cuốn theo gió qua những vùng đất trống và có khả năng phát triển tốt, ở những khu vực ven sông suối, ao hồ, hạt có thể trôi theo nước vào những khu vực khác, và đương nhiên trong môi trường ẩm ướt, đó chính là cơ hội vàng để sinh sôi và nảy nở, và động vật như chim sẽ tha những hạt cây theo nhiều nơi và cũng là những nguyên nhân chính tạo ra sự xâm lấn và dư thừa của chúng.
• Tốc độ sinh trưởng nhanh: có tốc độ sinh trưởng nhanh, có thể nhanh chóng tạo thành các quần thể lớn.
• Thích nghi với nhiều môi trường sống: Loài này có thể thích nghi tốt với nhiều loại môi trường sống, bao gồm cả những khu vực bị xáo trộn.
• Thiếu kẻ thù tự nhiên: Chúng không có nhiều kẻ thù tự nhiên ở các khu vực xâm lấn, điều này giúp chúng có thể phát triển mà không bị kiểm soát. Và tốc độ sinh trưởng rất nhanh kèm theo phát triển thành những bụi lớn làm lấn áp đi những loài khác.

Tác động của sự xâm lấn

• Cạnh tranh với các loài bản địa: có thể cạnh tranh với các loài thực vật bản địa về ánh sáng mặt trời, nước và chất dinh dưỡng, dẫn đến sự suy giảm đa dạng sinh học.
• Thay đổi thành phần hệ sinh thái: Sự xâm lấn của hoa có thể làm thay đổi thành phần của hệ sinh thái, tạo điều kiện cho các loài xâm lấn khác phát triển.
• Gây hại cho động vật hoang dã: Một số bộ phận của cây có thể gây độc cho động vật hoang dã nếu ăn phải.
• Ảnh hưởng đến các hoạt động của con người: Sự xâm lấn có thể làm giảm giá trị cảnh quan, gây cản trở các hoạt động giải trí ngoài trời và làm tắc nghẽn các tuyến đường thủy.

Biện pháp kiểm soát

Việc kiểm soát sự xâm lấn của hoa ngũ sắc có thể rất khó khăn. Một số biện pháp kiểm soát hiệu quả bao gồm:

• Nhổ bỏ: Nhổ bỏ cây trước khi chúng ra hoa và tạo hạt.
• Cắt tỉa: Cắt tỉa cây hoa thường xuyên để ngăn chúng ra hoa và tạo hạt.
• Sử dụng thuốc diệt cỏ: Trong một số trường hợp, có thể cần sử dụng thuốc diệt cỏ để kiểm soát sự xâm lấn của loài này.
• Quản lý môi trường sống: Quản lý môi trường sống để giảm thiểu các yếu tố thuận lợi cho sự xâm lấn của chúng, chẳng hạn như xáo trộn đất và thiếu kẻ thù tự nhiên.

Những biện pháp nhằm tránh sự xâm lấn của Hoa ngũ sắc trên chưa hoàn toàn tối ưu do chỉ tiêu diệt được một phần, sau đây là 1 vài biện pháp sẽ hiệu quả hơn:

Sinh học

Côn trùng và các tác nhân kiểm soát sinh học khác đã được thực hiện với mức độ thành công khác nhau trong nỗ lực kiểm soát sự dư thừa của cây Hoa Ngũ Sắc. Đây là loại cỏ dại đầu tiên từng chịu sự kiểm soát sinh học

Việc thiếu thành công trong việc sử dụng kiểm soát sinh học trong trường hợp này rất có thể là do nhiều dạng lai của loài này, cũng như sự di truyền đa dạng của nó khiến các tác nhân kiểm soát khó nhắm mục tiêu vào tất cả các cây một cách hiệu quả

Cơ khí

Kiểm soát cơ học liên quan đến việc loại bỏ vật lý các nhà máy. Loại bỏ vật lý có thể có hiệu quả nhưng tốn nhiều công sức và tốn kém,do đó việc loại bỏ thường chỉ thích hợp ở những khu vực nhỏ hoặc ở giai đoạn đầu của sự phá hoại. Một phương pháp kiểm soát cơ học khác là sử dụng xử lý lửa, tiếp theo là thảm thực vật với các loài bản địa.

Hóa chất

Sử dụng thuốc diệt cỏ để quản lý sự sinh trưởng của Hoa Ngũ Sắc rất hiệu quả nhưng cũng tốn kém, cấm sử dụng nó ở nhiều nước nghèo hơn, nơi loài này được thiết lập tốt. Cách hiệu quả nhất để xử lý hóa học các loài thực vật là trước tiên cắt khu vực, sau đó phun thuốc diệt cỏ vào khu vực, mặc dù điều này có thể gây hậu quả nghiêm trọng về môi trường.

Vì vậy nên những biện pháp này là chưa tối ưu. Cách dễ dàng nhất là kiểm soát và ngăn chặn sự sinh trưởng và phát triển của cây Hoa Ngũ Sắc và dần tiêu diệt chúng theo thời gian.

Độc tính của loài hoa Ngũ Sắc

Cây Hoa Ngũ Sắc được biết là độc hại cho động vật và cho con người, các loại gia súc như cừu, bò, dê… Các hoạt chất có thể gây độc hại như:  Pentacyclic triterpenoids hay còn được gọi là Lantadenes, dẫn đến tổn thương gan

• Hạt: Hạt hoa chứa saponin, có thể gây kích ứng da và niêm mạc. Ăn phải hạt hoa ngũ sắc có thể gây buồn nôn, nôn mửa và tiêu chảy.
• Rễ: Rễ chứa các chất độc alkaloid, có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như co giật, hôn mê và thậm chí tử vong.

Đối với con người, có thể dẫn đến ngộ độc và kích ứng nếu ăn phải,với một số nghiên cứu cho thấy rằng ăn quả mọng có thể gây độc cho con người, chẳng hạn như một nghiên cứu của OP Sharma nói rằng “Trái cây chưa chín xanh của cây là độc hại đối với con người”.

Triệu chứng ngộ độc hoa ngũ sắc

Các triệu chứng ngộ độc Hoa Ngũ Sắc có thể khác nhau tùy thuộc vào lượng độc tố đã ăn phải và độ nhạy cảm của từng người. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Kích ứng da và niêm mạc
• Buồn nôn
• Nôn mửa
• Tiêu chảy
• Đau bụng
• Co giật
• Hôn mê

Điều trị ngộ độc Hoa Ngũ Sắc

Không có thuốc giải độc đặc hiệu cho ngộ độc Hoa Ngũ Sắc. Điều trị thường là hỗ trợ và bao gồm các biện pháp sau:

• Loại bỏ nguồn độc tố (ví dụ: nôn ra hạt hoặc rễ Hoa Ngũ Sắc)
• Uống nhiều nước để bù nước
• Theo dõi các triệu chứng và cung cấp hỗ trợ y tế nếu cần

Lưu ý:

• Trẻ em và vật nuôi đặc biệt dễ bị ngộ độc Hoa Ngũ Sắc do chúng có thể ăn phải hạt hoặc rễ mà không biết.
• Nếu bạn nghi ngờ ngộ độc Hoa Ngũ Sắc, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức.

Công dụng của Hoa Ngũ Sắc

Giá trị dược liệu

Lá của cây Hoa Ngũ Sắc có thể nấu và tắm để hỗ trợ và điều trị tình trạng da bị nhiễm nấm, ngứa… có các đặc tính kháng khuẩn. cũng đã được sử dụng trong các loại thuốc thảo dược truyền thống để điều trị nhiều loại bệnh, bao gồm ung thư, ngứa da, phong, thuỷ đậu, sởi, hen suyễn, thoát vị, loét, và các bệnh xương khớp…

Rễ cây đã được sử dụng trong y học dân gian để điều trị các bệnh về đường hô hấp, tiêu hóa và da. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng rễ Hoa Ngũ Sắc có chứa các chất độc alkaloid và chỉ nên được sử dụng dưới sự hướng dẫn của một chuyên gia y tế đủ trình độ.

Trang trí

Cây Hoa Ngũ Sắc thường được trồng để làm cây cảnh hoặc tận dụng sự lan mọc nhanh chóng của chúng để làm hàng rào từ thời xưa. Khả năng tồn tại trong một thời gian tương đối dài mà không cần nước và thực tế là nó không có nhiều sâu bệnh ảnh hưởng đến nó, đã góp phần khiến nó trở thành một loại cây cảnh phổ biến. Chúng cũng thu hút bướm và chim và thường được sử dụng trong vườn bướm. Là một cây cảnh, thường được trồng trong nhà, hoặc trong nhà kính, ở vùng khí hậu mát mẻ, nhưng cũng có thể phát triển mạnh trong một khu vườn có đủ nơi trú ẩn.

Ý nghĩa của loài Hoa Ngũ Sắc

• Tình yêu và đam mê: Ở nhiều nền văn hóa, tượng trưng cho tình yêu, đam mê và sự lãng mạn. Điều này có thể là do những bông hoa rực rỡ và nở vào ban đêm.
• Sắc đẹp phù du: Hoa thường nở vào ban đêm và tàn vào sáng hôm sau, tượng trưng cho bản chất phù du của sắc đẹp và sự ngắn ngủi của cuộc sống.
• Hy vọng và sự lạc quan: Ở một số nền văn hóa, nó tượng trưng cho hy vọng và sự lạc quan, vì chúng có khả năng nở hoa ngay cả trong những điều kiện khắc nghiệt.
• Sự tái sinh và đổi mới: Vì Hoa Ngũ Sắc nở vào ban đêm và tàn vào sáng hôm sau, chúng cũng có thể tượng trưng cho sự tái sinh và đổi mới.
• Sự kết nối giữa thế giới vật chất và thế giới tâm linh: Ở một số nền văn hóa bản địa như Ấn Độ, Hoa Ngũ Sắc được coi là một cây cầu nối giữa thế giới vật chất và thế giới tâm linh.

Ngoài ra, Hoa Ngũ Sắc còn có một số ý nghĩa cụ thể về màu sắc:

• Màu đỏ: Tượng trưng cho tình yêu, đam mê và sự lãng mạn.
• Màu vàng: Tượng trưng cho tình bạn, niềm vui và sự lạc quan.
• Máu trắng: Tượng trưng cho sự trong trắng, ngây thơ và tinh khiết.
• Màu tím: Tượng trưng cho sự bí ẩn, tâm linh và sự biến đổi.

Hoa Ngũ Sắc cũng được sử dụng trong một số lễ hội và nghi lễ truyền thống trên khắp thế giới. Ví dụ, ở Ấn Độ, Hoa Ngũ Sắc được sử dụng để trang trí trong lễ hội Diwali, tượng trưng cho chiến thắng của thiện đối với ác.

Lời kết

Hoa Ngũ Sắc là một loài hoa mang phong thuỷ và ý nghĩa tốt, mang đến nhiều lợi ích cho con người như làm thuốc, trang trí… Tuy nhiên, vì tính dễ phát triển và mọc càng ngày càng nhiều nên đè ép một số loài thực vật khó phát triển, và trở nên độc hại nếu không sử dụng đúng cách.

Bạn có thể tham khảo thêm những loài cây đẹp và mang ý nghĩa phong thuỷ tại đây: Cây Trầu Bà Lá Xẻ (Monstera deliciosa) – Vẻ đẹp thiên nhiên ban tặng – Cỏ Dại (codai.net)

Cảm ơn các bạn đã tham khảo bài viết của Codai.net nhé ! Nếu còn thắc mắc hoặc cần hỗ trợ thì đừng ngần ngại bình luận ngay bên dưới nhé !

Hoài Nam

Xem các bài khác