• Nguồn: [Ebook] The Unexpected Houseplant: 220 Extraordinary Choices for Every Spot in Your Home – Tovah Martin
• Biên tập: Dũng Cá Xinh (Tháng 02/2022)
• Dịch: Vui Nguyễn 

English

OXALIS

JUST LIKE ALL gardeners (right?), I can’t resist pulling together a few containers specifically for summer. I know, I know, the house is surrounded by plants—why do I imagine I need more? Because it’s fun, and I have all of outdoors to fill. Inevitably, at least one container has an oxalis in the brew. Generally, it’s Oxalis vulcanicola (now also available as the fiery cultivar ‘Molten Lava’, with yellow and peach leaves). And eventually, the day arrives in autumn when the outdoor plants need to come back inside. Not all make the cut. But no matter what configuration the oxalis is a part of, it always ends up being broken apart from its bulkier companions and brought in to safety.

This might be a good place to mention that I never bring in a mixed container as a whole unit. With assistance from Mother Nature and the elements outdoors, mixed containers thrive. In a windowsill setting with inherent diminished light, the competition between bedfellows is just too nasty in a combined container. The “every plant for itself” slug-out leads to stress for the individual plants. Usually, the whole crew doesn’t go down with the ship, but only the strongest survive. And the survivor isn’t always a favorite. So I partition off those that are worthy houseplants and focus my salvage efforts in their direction. Oxalis vulcanicola rates.

If your only encounters with oxalis are limited to that noxious weed, yellow wood sorrel (Oxalis corniculata), capable of sowing itself indiscriminately hither and yon, you are probably wondering what on earth I’m talking about. But oxalis come in many guises, and some of those manifestations are truly gorgeous and notable houseplants.

Oxalis can be divided into two categories: those with stems and those that come from bulbs or rhizomes. For oxalis with stems, flowers are pretty much an after-thought—the foliage really seals the deal. Most oxalis hold their leaflets in groupings of three, making them dead ringers for shamrocks and infinitely marketable around Saint Patrick’s Day. The foliar configurations are where similarities end, however. When the bright yellow–leaved, almost succulent stemmed Oxalis vulcanicola is not in bloom, you would be hard pressed to identify it as related to the equally charming but totally dissimilar Oxalis ortgiesii, with purple and burgundy triangular leaves on woody stems. And Oxalis herrerae, with minute pea-green shamrock-like leaves initiating from woody stems, is also totally different. All three, however, share yellow, buttercup-like blossoms. And all are trouble-free, infinitely rewarding houseplants. With small, satiny burgundy leaves against profuse yellow blossoms, firefern oxalis (Oxalis hedysaroides ‘Rubra’) fits this rewarding description, but it’s a pill to grow. All oxalis prefer a sunny south-facing sill, but without extremely bright light and toasty temperatures, the firefern fizzles out.

Some of the bulbous oxalis get stretchy if not given ultra-bright light. And blazing sun doesn’t describe autumn—at least, not in New England or most of the United States or Europe. An exception is Oxalis adenophylla. Even without blossoms, it is intriguing with its umbrella-like, bluish, folded leaves on red stems. It will stretch toward the window for light during a shady spate, but it doesn’t suffer. And if luck (and sun) are on your side, it will be covered with a crown of violet-colored blossoms throughout late winter and early spring. It’s gorgeous, and easily acquired from mail-order bulb sources. Oxalis adenophylla is supposedly hardy to Zone 5, although I’ve never wintered it successfully outdoors (and yes, I’ve tried).

The easily grown Oxalis regnellii cultivars are currently the buzz on the market. The plain vanilla Oxalis regnellii is rhizomatous and has green, sharply deltoid leaves and profuse white flowers. But even more exciting is Oxalis regnelli ‘Atropurpurea’, with deep velvety purple foliage and pink flowers. Then along came Oxalis regnellii ‘Triangularis’, with a magenta triangle-within-a-triangle marking on the leaves. A little leggier, but with a similar refrain, is Oxalis tetraphylla, with a jagged burgundy V marking on each triangular leaflet and peachy pink blossoms. Oxalis ‘Iron Cross’ is a spin-off with a burgundy marking in the center. Without intense light, it begins to go floppy.

Beyond their demand for bright light, oxalis are troupers indoors. They keep their composure when you forget to water, but soggy doesn’t sit well with them. Give them a well-drained soil mix, don’t overpot, and don’t rush to give them graduations in container size. They all do just fine with organic fertilizer, but be sure to cut off the feedings from Thanksgiving to March. Don’t panic when oxalis leaves fold downward after dark; this family trait just means they have closed shop for the evening. The next morning they will be back to their normal rise-and-shine mode.

• ALSO CALLED: Shamrock, wood sorrel

FLOWERS	Usually yellow buttercup-like blossoms, but lilac, white, and pink versions are available
FOLIAGE	Generally shamrock-shaped, but not always—usually intriguing
OTHER ATTRIBUTES	Bulbous types can be groundcovers for potted trees
SIZE	2 inches (5cm) to 3 feet (90cm) in height, depending on species
EXPOSURE	Sunny south
WATER REQUIREMENTS	Allow to dry out between waterings; dislike overwatering
OPTIMUM NIGHTTIME TEMPERATURE	50–55°F (10–12°C) (possibly colder for the bulbous types)
RATE OF GROWTH	Rapid
SOIL TYPE	Well-drained and rich
FERTILIZING	Moderately early spring to late autumn
PROBLEMS	Fungus gnats; aphids might also be an issue

Tiếng Việt

CHI CHUA ME ĐẤT (OXALIS)

GIỐNG NHƯ TẤT CẢ những người làm vườn khác, tôi không thể cưỡng lại việc trồng những chậu cây dành riêng cho mùa hè. Tôi biết, ngôi nhà giờ đây đã được bao quanh bởi cây cối – tại sao tôi lại nghĩ mình cần nhiều hơn thế? Bởi vì nó rất thú vị và tôi có rất nhiều hoạt động ngoài trời để lấp đầy chúng. Chắc chắn, bạn cần có ít nhất một chậu Chua me đất. Nói chung, Oxalis vulcanicola (bây giờ còn có tên là ‘Molten Lava’, với những chiếc lá màu vàng và màu đào). Và cuối cùng, khi mùa thu đến, các cây ngoài trời cần trở lại trong nhà. Không phải tất cả các loại cây đều được đáp ứng. Nhưng bất kể chua me đất là một phần của thứ gì, nó luôn bị tách khỏi những người bạn đồng hành to lớn hơn và được đưa đến nơi an toàn.

Đây có thể là một chỗ phù hợp để đề cập rằng tôi không bao giờ trồng chung các cây vào một chậu. Với sự hỗ trợ từ Mẹ thiên nhiên và các yếu tố ngoài trời, các chậu cây hỗn hợp phát triển mạnh mẽ. Trong khung cảnh bậu cửa sổ với ánh sáng vốn có đã bị giảm bớt, sự cạnh tranh giữa những người bạn cùng giường thường gây ra sự khó chịu. Việc “sống vì mình” sẽ dẫn đến sự căng thẳng cho từng cây. Thông thường, toàn bộ thủy thủ sẽ không đi xuống cùng một con tàu, mà chỉ có những người mạnh mẽ nhất sống sót. Và người sống sót không phải lúc nào cũng được yêu thích. Vì vậy, tôi phân vùng những cây trồng xứng đáng và tập trung nỗ lực cứu chúng.

Nếu điều duy nhất bạn biết về chua me đất chỉ giới hạn ở việc chúng loài cỏ dại độc hại, trong đó cây me chua màu vàng (Oxalis corniculata), có khả năng tự nhân giống bừa bãi, thì có lẽ bạn đang tự hỏi tôi đang nói về cái quái gì vậy. Nhưng chua me đất có nhiều kiểu dáng, và một vài trong số chúng là những món đồ trang trí nội thất tuyệt đẹp và nổi bật.

Chua me đất có thể được chia thành hai loại: loại có thân và loại có củ hoặc thân rễ. Đối với những cây chua me đất có thân, hoa là thứ cần phải để ý nhiều hơn. Hầu hết các loại chua me đất có lá mọc thành cụm ba, khiến chúng trở thành những chiếc chuông chết chóc cho những trò giả mạo và có thể bán trong Ngày lễ Thánh Patrick. Tuy nhiên, hình dạng lá là nơi kết thúc những điểm tương đồng. Khi cây Oxalis vulcanicola có lá màu vàng tươi, thân cây gần như mọng nước không nở hoa, bạn sẽ khó nhận biết được nó có liên quan đến loài Oxalis ortgiesii quyến rũ, với những chiếc lá hình tam giác, màu tím và đỏ tía trên thân gỗ hay không. Và Oxalis herrerae, với những chiếc lá giống hình hạt đậu xanh mọc từ thân gỗ, cũng hoàn toàn khác. Tuy nhiên, cả ba đều có hoa màu vàng, giống hoa mao lương. Và tất cả đều là những cây trồng trong nhà không gây ra rắc rối và vô cùng bổ ích. Với những chiếc lá nhỏ, màu đỏ tía bóng bẩy bao lấy những bông hoa màu vàng rực rỡ, chua me đât lá tím (Oxalis hedysaroides ‘Rubra’) phù hợp với mô tả này. Chua me đất đều thích bệ cửa sổ quay mặt về hướng Nam đầy nắng, nhưng nếu không có ánh sáng quá chói và nhiệt độ quá cao, chua me đất lá tím sẽ tàn lụi.

Một số cây chua me đất thân củ sẽ vươn dài ra nếu không có được ánh sáng cực mạnh. Và tất nhiên ít nhất đó không phải là mặt trời mùa thu, không phải ở New England hay hầu hết Hoa Kỳ hay Châu Âu. Oxalis adenophylla là một ngoại lệ. Ngay cả khi không nở hoa, nó vẫn hấp dẫn với những chiếc lá màu xanh, giống chiếc ô trên thân cây màu đỏ. Nó sẽ vươn dài về phía cửa sổ để lấy ánh sáng khi trời râm mát, nhưng nó không bị ảnh hưởng quá nhiều. Và nếu may mắn, nó sẽ được bao phủ bởi những bông hoa màu tím trong suốt vào cuối mùa đông và đầu mùa xuân. Những bông hoa này tuyệt đẹp và dễ dàng có được nhờ bóng đèn. Oxalis adenophylla khó phát triển ở vùng độ cứng, mặc dù tôi chưa bao giờ thành công khi để nó trú đông ngoài trời (và vâng, tôi đã thử).

Các giống cây Oxalis regnellii dễ trồng hiện đang nhận được rất nhiều sự quan tâm trên thị trường. Oxalis regnellii là cây thân rễ và có lá màu xanh lục, hình tam giác nhọn và hoa màu trắng. Nhưng thú vị nhất là Oxalis regnelli ‘Atropurpurea’, với những tán lá màu tím mượt như nhung và những bông hoa màu hồng. Tiếp đó là Oxalis regnellii ‘Triangularis’, với các đường gân lá màu đỏ tươi. Mảnh khảnh hơn một chút là Oxalis tetraphylla, với những mảng màu đỏ tía hình chữ V lởm chởm trên mỗi tấm lá hình tam giác và những bông hoa màu hồng đào. Oxalis ‘Iron Cross’ có màu đỏ tía ở trung tâm. Nếu không có ánh sáng mạnh, nó sẽ héo.

Ngoài nhu cầu về ánh sáng, chua me đất là những cây phù hợp trong nhà. Chúng vẫn bình tĩnh khi bạn quên tưới nước, nhưng chúng không phù hợp với việc tưới sũng nước. Hãy trồng chúng trong một hỗn hợp đất thoát nước tốt, không trồng vào chậu quá to và đừng vội phân loại chúng theo kích thước chậu. Tất cả chúng đều hợp với phân hữu cơ, nhưng hãy chắc chắn cắt bỏ phân bón từ Lễ Tạ ơn đến tháng Ba. Đừng hoảng sợ khi lá cây gập xuống sau khi trời tối; với họ chua me đất, điều này có nghĩa là chúng “đóng cửa đi ngủ” vào buổi tối. Sáng hôm sau, chúng sẽ trở lại chế độ bình thường.

• HAY CÒN GỌI LÀ: Cỏ ba lá, chi Chua me đất

1. 
   Tra cứu tên khoa học của các loài cây thuộc chi Oxalis bằng hình ảnh

Dũng Cá Xinh

Có những ngày mưa gió, ngày nắng chói chang nhưng khi mở cửa ra hàng hoa dại vẫn nằm đó dưới bậc thềm. Không nhạt không úa mà vẫn còn vẻ tươi trong như ngày nào.

Xem các bài khác