• Nguồn: [Ebook] The Unexpected Houseplant: 220 Extraordinary Choices for Every Spot in Your Home – Tovah Martin
• Biên tập: Dũng Cá Xinh (Tháng 02/2022)
• Dịch: Vui Nguyễn 

English

COLEUS

IT HAPPENED. The weatherman predicted frost last night. What followed was a frenzy of pot hauling, saucer finding, plant-stand positioning, and plant ditching. There was the triage scene.

“Throw it out.”

“But it’s been loyal. Brave. Trustworthy…”

“Just throw it out.”

When the dust settled, the tears were dried, and the 21-shovel salute to the fallen botanicals at the compost heap was just an aching memory, I woke up to a house filled with plants. All the mixed containers were jettisoned. And, I confess, most of the coleus didn’t make the cut.

By coleus, I really mean cultivars of Solenostemon scutellarioides. If you’re not familiar with that name, join the crowd. Few gardeners know it, and most nurseries stubbornly stick with the familiar name of Coleus (for good reason—they’re trying to earn a living). Every summer, I can’t resist tucking a few coleus in containers to jazz up the display spilling out my front door onto the Belgian brick “patio” in front. I go for the usual suspects – ‘Sedona’, ‘Alabama Sunset’, ‘Tilt-a-Whirl’, ‘Inky Fingers’, and ‘India Frills’. But in autumn, some tough decisions must be made, and that’s when they get dumped. It’s not that I don’t love them. They simply monopolize too much space and get leggy over the winter. Instead, I give some of the small-leaf varieties safe harbor. ‘Inky Fingers’ and ‘India Frills’ both make laudable houseplants, remain compact, and remind me of the outdoors when the garden is merely a snow-blanketed rendition of its former self.

Coleus are one of the great mysteries of life. Most prefer shade outdoors, especially the lime-green cultivars. But inside over the winter, the larger-leaf versions tend to become leggy if they don’t get good light. And nothing is sadder than a stretching coleus. Not only are the smaller cultivars, such as ‘Inky Fingers’ and ‘India Frills’, easier to accommodate indoors size-wise, they don’t readily show the earmarks of light deprivation.

Of course, if you don’t want to devote windowsill space to something as common as a coleus, it’s simple enough to take cuttings and keep a sprig of a favorite cultivar going year after year. They root in a blink. The traditional method is to put a cutting in a glass of water. I find it easier to simply stick a cutting directly into a tiny clay pot and skip the glass-to-pot repotting sequence. Either way, you’ll have a rooted plant in three to four weeks. Then you just have to do some “pinching,” and you’ve got fodder for next summer’s outdoor display.

Pinching and pruning are critical for coleus. Without some nips and tucks, they’re going to get leggy or deteriorate into blossom spikes. And most gardeners agree the blossoms on Coleus detract from the show. They’re mauve, small, and blah, and they divert the focus from those fantastic leaves, which come in some fairly snappy colors. ‘India Frills’ is magenta with yellow edges. ‘Inky Fingers’ is burgundy with a lime-green hem. Both have irregularly notched edges on their thumbnail-size leaves.

Other than the light requirements and pruning admonition, there’s not much else to warn with Coleus. The succulent stems break easily when you shuffle them around, it’s true, so I select a permanent location for my plant and leave it there. Einstein’s continual leaping and batting sprees take their toll. But then that’s more cuttings for summer fare.

Solenostemon scutellarioides

FLOWERS	Boring, blah, and should be dissuaded
FOLIAGE	Handsome, with wonderful colors and markings
OTHER ATTRIBUTES	Easily rooted, great for containers outdoors
SIZE	12–30 inches (30–76cm) in height, depending on cultivar
EXPOSURE	Bright east, or west
WATER REQUIREMENTS	Moderate
OPTIMUM NIGHTTIME TEMPERATURE	55–65°F (12–18°C)
RATE OF GROWTH	Medium
SOIL TYPE	Light, humusy soil mixture
FERTILIZING	Between early spring and late autumn
PROBLEMS	Aphids are a major issue; whiteflies can also happen

Tiếng Việt

CHI LÁ GẤM (COLEUS)

NÓ ĐÃ XẢY RA. Dự báo thời tiết cho biết đêm qua có sương giá. Những gì cần làm tiếp theo là điên cuồng bê chậu cây vào nhà, tìm đĩa hứng, định vị cây trồng và tạo rãnh cho cây. Đó là một quá trình đầy hỗn loạn

“Ném nó ra ngoài.”

“Nhưng nó rất trung thành. Dũng cảm. Đáng tin cậy…”

“Cứ ném nó ra ngoài.”

Khi lớp bụi lắng xuống, nước mắt đã khô, và lời tạm biệt dành cho những loài thực vật bị chôn vùi dưới đống hỗn độn giờ chỉ còn là ký ức đau đớn, tôi thức dậy với một ngôi nhà chất đầy cây cỏ. Tất cả các thùng chứa hỗn hợp đã được vứt bỏ. Và, tôi phải thú nhận rằng, đa số những cây thuộc chi lá Gấm không đáp ứng được yêu cầu.

Chi lá Gấm, hay còn gọi là Solenostemon scutellarioides. Nếu bạn không quen thuộc với cái tên đó, hãy tham gia cùng chúng tôi. Rất ít người làm vườn biết về cái tên đó, và hầu hết các vườn ươm kiên quyết gắn bó với cái tên quen thuộc là Coleus (lý do chính đáng là họ chỉ đang cố gắng kiếm sống thôi). Vào mỗi mùa hè, tôi không thể cưỡng lại việc trồng một vài cây chi lá Gấm vào các chậu cây để làm nổi bật sân gạch trước cửa nhà tôi. Tôi sẽ đi tìm những giống cây thông thường như ‘Sedona’, ‘Alabama Sunset’, ‘Tilt-a-Whirl’, ‘Inky Fingers’ và ‘India Frills’. Nhưng vào mùa thu, tôi phải đưa ra một số quyết định khó khăn đó là phá chúng đi. Không phải là tôi không yêu chúng. Chỉ đơn giản là chúng chiếm quá nhiều diện tích và trở nên chật chội vào mùa đông. Thay vào đó, tôi sẽ cho những cây lá nhỏ trú ngụ. Cả “Inky Fingers” và “India Frills” đều là những cây trồng đáng khen ngợi, chúng nhỏ gọn và gợi cho tôi nhớ đến khung cảnh ngoài trời khi khu vườn chỉ đơn thuần là một khu vườn được phủ đầy tuyết như trước đây.

Chi lá Gấm là một trong những bí ẩn lớn của cuộc sống. Đa số chúng thích bóng râm ngoài trời, đặc biệt là các giống cây có màu xanh chanh. Nhưng qua mùa đông, những cây lá lớn có xu hướng vươn dài ra nếu chúng không nhận được đủ ánh sáng. Và không có gì đáng buồn hơn là coleus vươn cao. Không chỉ có các giống cây nhỏ như “Inky Fingers” và “India Frills”, phù hợp với không gian trong nhà, chúng còn không dễ dàng thể hiện các dấu hiệu của việc thiếu ánh sáng.

Tất nhiên, nếu bạn không muốn dành không gian bậu cửa sổ cho một giống cây phổ biến như cây lá Gấm thì việc giâm cành và giữ một nhánh của giống cây bạn yêu thích cũng đủ đơn giản. Chúng sẽ mọc rễ trong nháy mắt thôi. Phương pháp truyền thống là cắt vát thân cây và đặt chúng vào một cốc nước. Tôi thấy dễ nhất là khi chỉ cần cắm một đoạn cành giâm trực tiếp vào một chiếc nồi đất nhỏ và bỏ qua trình tự thay chậu thủy tinh. Dù bằng cách nào, bạn vẫn sẽ có một cây ra rễ sau ba đến bốn tuần. Sau đó, bạn chỉ cần thực hiện một số thao tác như “nhúp” nó lên và thế là bạn đã có chậu cây để trưng bày ngoài trời vào mùa hè năm sau.

Ngắt và tỉa cành rất quan trọng đối với cây thuộc chi lá Gấm. Nếu không có kẹp và chun buộc, chúng sẽ vươn dài ra hoặc làm xấu đi những mầm hoa. Hầu hết những người làm vườn đều đồng ý rằng những bông hoa xuất hiện trên cây lá Gấm sẽ làm chúng xấu đi. Chúng có màu hoa cà, nhỏ và chúng thu hút sự tập trung của bạn khỏi những chiếc lá tuyệt vời với một số màu hoa khá bắt mắt. ‘India Frills’ có màu đỏ tươi với các cạnh màu vàng. ‘Inky Fingers’ có màu đỏ tía với viền màu xanh chanh. Cả hai đều có các cạnh răng cưa không đều trên các lá có kích thước bằng hình thu nhỏ.

Ngoài các yêu cầu về ánh sáng và lời khuyên trong việc cắt tỉa, không có nhiều thứ cần cảnh báo với cây lá Gấm. Những thân cây mọng nước rất dễ gãy khi bạn xê dịch chúng, đó là sự thật, vì vậy tôi chọn một vị trí cố định và để nó ở đó. Những cú nhảy và đánh bóng liên tục của Einstein sẽ gây ra những rắc rối lớn. Nhưng sau đó, bạn lại có nhiều cành để giâm hơn cho mùa hè năm sau.

Solenostemon scutellarioides

1. 
   Tra cứu tên khoa học của các loài cây thuộc chi Coleus (Chi Húng) bằng hình ảnh

Dũng Cá Xinh

Có những ngày mưa gió, ngày nắng chói chang nhưng khi mở cửa ra hàng hoa dại vẫn nằm đó dưới bậc thềm. Không nhạt không úa mà vẫn còn vẻ tươi trong như ngày nào.

Xem các bài khác