Chăm sóc khu vườn của bạn

• Dịch: Huyền Nguyễn

Chúc mừng bạn đã có một khu vườn xinh đẹp để trưng bày! Nhưng trong khi công việc chăm sóc ban đầu được hoàn tất, cây của bạn vẫn cần chăm sóc một chút để có thể phát triển tốt nhất. Cố gắng dành ít nhất một buổi chiều mỗi tuần (hoặc vài phút mỗi ngày) để đi dạo giữa các luống, hái một vài bông hoa hoặc đơn giản là ngồi trong vườn và ngắm nhìn.

Nhận thức được những gì đang xảy ra bên ngoài và dành thời gian chăm sóc đúng cách cho khu vườn của bạn trong suốt cả mùa, sẽ thực sự giúp cho cây trồng trong khu vườn phát triển khỏe mạnh lâu dài và cho bạn nhiều thời gian hơn để ngồi lại và thưởng thức trái cây (hoặc rau), những thành quả lao động của bạn.

Lớp phủ

Lớp phủ phục vụ một số chức năng quan trọng trong vườn: nó duy trì độ ẩm trong đất, giúp ngăn chặn cỏ dại nảy mầm, ngăn ngừa xói mòn đất và có thể cải thiện kết cấu và độ phì nhiêu của đất. Lớp phủ giúp giảm các bệnh nấm do nước bắn vào lá cây. Lớp phủ cũng che chắn đất khỏi cái nóng của mùa hè và bảo vệ khỏi cái lạnh của mùa đông. Ngoài những lợi ích trên, lớp phủ còn giúp giữ cho những luống nâng trong vườn trông đẹp và gọn gàng hơn.

Lớp mùn hữu cơ là lựa chọn lý tưởng nhất trong vườn, đặc biệt là vườn trồng cây có thể ăn được. Loại mụn này chứa các chất hữu cơ chẳng hạn như phân trộn, rơm rạ, vỏ trấu, cỏ xén, lá khô, vỏ cây vụn và gỗ vụn. Những loại lớp phủ hữu cơ này phân hủy theo thời gian và cần được phủ lại mỗi năm, nhưng chúng mang lại lợi ích dinh dưỡng nhất cho đất và thường miễn phí hoặc gần như miễn phí.

Lớp phủ vô cơ cũng có thể được sử dụng, đặc biệt là trong cảnh quan cây lâu năm hoặc trên các lối đi giữa các luống vườn. Các lựa chọn bao gồm đá, vụn cao su và tấm nhựa. Loại này phù hợp để phủ lên các thùng chứa và tồn tại lâu dài, nhưng nó cũng đắt hơn các loại mùn hữu cơ. Vì lớp phủ này không thể trộn lẫn với đất, chúng phải được loại bỏ trước khi thay thế hoặc thêm cây mới.

Vào đầu mỗi mùa, hãy phủ lớp phủ quanh gốc cây, để lại một vài inch xung quanh thân cây, một lớp dày sâu khoảng 2 đến 4 inch (lớp phủ càng thô thì càng nên bón dày). Chú ý không phủ trực tiếp vào thân cây vì điều này có thể dẫn đến thối rữa. Phủ thêm khi khối lượng lớp phủ đã giảm một nửa hoặc hơn.

Dọn cỏ

Cỏ dại là thực vật mọc ở những nơi không mong muốn và một số loại cỏ có tính độc hại hoặc xâm lấn ở một số vùng nhất định. Các loại cỏ dại phổ biến và gần như chỉ gây hại bao gồm Bồ Công Anh (dandelions), Cẩm Quỳ (mallow), cây Kế (thistle) và cây Kim Tiền (purslane), nhưng cũng có thể bao gồm các loại thảo mộc như Bạc Hà (mint), Thì Là (fennel), Tía Tô (shiso) và các loại cây tự ra rễ hoặc tự gieo hạt khác. Nếu bạn không sớm phát hiện, cỏ dại sẽ hút độ ẩm và chất dinh dưỡng, cạnh tranh không gian với các cây khác trong vườn, và đôi khi làm chết cây hoàn toàn.

Để kiểm soát cỏ dại hiệu quả, hãy phủ một lớp mùn dày trên luống vườn ngay sau khi bạn gieo hạt. Nếu bạn đang phủ lớp phủ cho một lối đi, trước tiên bạn nên trải một vài tờ báo hoặc bìa cứng trước khi phủ. Hầu như cách này là đủ để giữ cho hạt cỏ dại không nảy mầm. Nếu một số cỏ dại vẫn còn xuất hiện, hãy nhổ ngay khi chúng nhú lên và đặc biệt là bạn cần nhổ trước khi chúng ra hoa.

Đối với cỏ dại có rễ dài, như Bồ Công Anh (dandelions), hãy nhớ xới đất và loại bỏ toàn bộ rễ vì cây có thể mọc lại từ bất kỳ phần rễ nào còn sót lại trong đất. Hầu hết cỏ dại có thể được diệt trừ bằng phương pháp nhặt bằng tay, vì vậy hãy quan sát vườn trong suốt mùa trồng trọt và nhớ loại bỏ cỏ trước khi chúng ra hoa và kết hạt.

Bón phân

Nếu bạn bón phân cho đất, đất sẽ đem chất dinh dưỡng để nuôi cây. Do đó, điều quan trọng là bạn phải bắt đầu thói quen bón phân thường xuyên trong suốt mùa trồng trọt để cung cấp chất dinh dưỡng cho cây.

Phân bón bổ sung một lượng NPK hỗ trợ sự phát triển của tán lá, ra hoa và đậu quả. NPK là viết tắt của các chất dinh dưỡng tạo nên một loại phân bón hoàn chỉnh: đạm (N), phốt pho (P) và kali (K). Nitơ khuyến khích sự phát triển của lá, phốt pho thúc đẩy sự nở hoa, và kali đóng một phần trong sự phát triển của thân và sự phát triển của rễ.

Khi bạn đọc nhãn trên các loại phân bón khác nhau, bạn sẽ nhận thấy rằng các loại phân có tỷ lệ NPK khác nhau, chẳng hạn như 10-10-10 hoặc 4-6-3. Những tỷ lệ này, còn được gọi là phân tích phân bón, được tạo nên để cung cấp một lượng chất dinh dưỡng nhất định cho cây. Một số loại phân bón được pha chế để phù hợp với các loại cây cụ thể, chẳng hạn như cây hoa, cây họ Cam Quýt (citrus), Cà Chua (tomato) hoặc rau nói chung.

Nếu bạn có vườn trồng nhiều loại cây khác nhau hoặc không chắc mình cần loại phân gì, hãy chọn loại phân bón “đa năng”. Chúng thường ở dạng lỏng hoặc dạng hạt, nhưng cũng được bán dưới dạng phân bón (được bón vào đất để rễ cây hấp thụ) hoặc thuốc xịt qua lá (nơi các chất dinh dưỡng được lá hấp thụ).

Tuân theo tỷ lệ và tần suất bón phân mà nhà sản xuất khuyến nghị. Đối với cây con, hãy sử dụng phân bón dạng lỏng đã pha loãng (khoảng 1/4 nồng độ so với mức khuyến nghị trên nhãn) và bón phân hàng tuần để thúc đẩy cây phát triển ổn định và cứng cáp.

Cắt tỉa

Ngay cả đối với những khu vườn ít được chăm sóc nhất, việc cắt tỉa thường xuyên cũng có lợi cho cây của bạn. Cắt tỉa không chỉ giúp cây trông đẹp và gọn gàng mà còn khuyến khích cây phát triển nhiều hơn, giúp kéo dài mùa vụ.

Tỉa cành (cắt bớt ngọn cây hoặc loại bỏ những tán lá thừa) giúp thúc đẩy lưu thông không khí và giảm sâu bệnh, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển và cải thiện sức khỏe cây trồng.

Khi nào và tại sao bạn cần cắt tỉa?

• Để khuyến khích sự phát triển của cây bụi, để cây không trở nên quá cao và khẳng khiu
• Để uốn cây phát triển theo một dáng nhất định, như với cây cảnh hoặc cây bụi
• Để tăng số lượng hoa hoặc quả, nếu được cắt tỉa đúng lúc, đúng chỗ.
• Loại bỏ các thân già, để cây tập trung cung cấp năng lượng cho các chồi mới
• Để giảm bớt mức độ sốc khi cấy ghép, để cây có thể tập trung mọc lại rễ thay vì nuôi lá mới

Cắt tỉa còn là một thuật ngữ để chỉ việc loại bỏ những bông hoa đã tàn trên cây. Đây là điều cần thiết để giữ cho cây ra hoa nhiều lần. Hầu hết các loài hoa nở chỉ nở hoa trở lại khi những bông hoa già và sắp tàn bị loại bỏ. Nếu không, cây sẽ tập trung chất dinh dưỡng để sản xuất hạt giống và gieo lứa cây tiếp theo. Ngay cả những cây chỉ nở hoa một lần cũng được hưởng lợi từ việc cắt tỉa những bông hoa đã tàn, vì chúng sẽ tiết kiệm năng lượng để phát triển thay vì nuôi hạt. Hãy nhớ cắt tỉa hoa thường xuyên hoặc thu hoạch để cắm vào bình nhé!

Thu hoạch

Thu hoạch thường xuyên là một phần thiết yếu để duy trì một khu vườn trồng cây ăn được. Ngay sau khi cây trồng đủ trưởng thành để thu hoạch, bạn nên hái ít nhất một lần một tuần để duy trì năng suất.

Các loại rau xanh nhiều lá (chẳng hạn như rau Diếp – lettuce, Cải mizuna và cải Xanh – mustard green) là những loại cây trồng “được cắt và mọc lại”, nghĩa là chúng sẽ tiếp tục mọc ra những chiếc lá mới sau khi bạn thu hoạch. Bạn chỉ cần cắt bớt một số lá và trong vòng vài ngày, chúng sẽ tạo ra những chiếc lá mới từ gốc để liên tục cung cấp rau cho bạn trong suốt mùa phát triển. Nếu bạn không để ý thu hoạch các loại lá xanh, cuối cùng chúng sẽ tàn lụi, thúc đẩy cuống hoa phát triển, báo hiệu cây sắp ngừng phát triển. Nếu để lâu, những cây có thân mập thường trở nên khó ăn, vì lá bắt đầu trở nên dai, xơ hoặc có vị đắng trước khi cây chết hoàn toàn. Các loại cây ăn quả, như Cà Chua (tomato), Ớt (pepper) và Đậu Hà Lan (pea), nên được thu hoạch thường xuyên và thu hoạch trước khi cây có thể kết hạt. Mặc dù đôi khi bạn muốn hái ở độ chín cao nhất, nhưng nếu bạn để những loại rau hoặc trái cây quá già và kết hạt, cây cối của bạn sẽ nghĩ rằng chúng đã hoàn thành công việc trong vòng đời và chậm (hoặc thậm chí ngừng) ra hoa. Không có hoa có nghĩa là không có quả, nhưng nếu bạn tiếp tục thu hoạch, cây sẽ tiếp tục ra hoa cho đến đợt sương giá đầu tiên, hoặc thậm chí phát triển qua mùa đông ở vùng khí hậu ôn hòa.

Lời khuyên từ chuyên gia: Hãy tận hưởng trải nghiệm học làm vườn. Mặc dù có nhiều điều để tìm hiểu về cách làm vườn thông qua sách, blog và lớp học, nhưng vẫn chưa có những cách hướng dẫn tốt nhất trong lĩnh vực làm vườn. Bạn cứ làm đi! Ra vườn, trồng cây và xem điều gì sẽ xảy ra. Đi một ngày đàng, học một sàng không, tệ nhất là bạn sẽ bắt đầu lại từ mùa sau. Ngược lại, bạn sẽ tạo nên một không gian tươi đẹp cho mình, cải thiện hệ sinh thái, nhận được lượng không khí trong lành và vitamin D, đồng thời có thêm kỹ năng mới có giá trị.

Hải Yến

Gió bạn với cây tự buổi nào ,
Gió về cây lại ngất ngư chao .
Gió đi cây sẽ im lìm đứng,
Như kẻ lỡ làng dạ khát khao .

Xem các bài khác