Các biến loài và biến thể của Paphiopedilum bullenianum

Paphiopedilum bullenianum (Tiếp theo và hết)

Các biến loài và biến thể của Paphiopedilum bullenianum

Paphiopedilum bullenianum var. celebesense (Fowlie & Birk) Cribb

Biến loài này lúc đầu được mô tả là ở cấp độ loài với tên Paphiopedilum celebesense Fowlie & Birk trong tạp chí Orchid Digest (1980). Nó khác với Paphiopedilum bullenianum thuần ở chỗ cánh hoa ngắn hơn và ít đốm hơn, cánh hoa tù, dài 3,5 đến 4,0 cm, rộng 1,2 đến 1,7 cm. Cánh giữa của hoa dài 3,2 đến 3,7 cm. Hoa của nó ngắn hơn và rộng hơn các biến loài khác của Paph. bullenianum. Nó được Birk đưa vào danh mục với tên Paph. ceramense trong cuốn The Paphiopedilum Grower’s Manual (1983)

Paphiopedilum bullenianum var. celebesense  mọc ở Sulawesi (Celebes) và Ceram, ở triền núi phía bắc, dưới bóng râm nhẹ, trong các đám dớn, trên độ cao chừng 950 m. Rễ cây bám chặt vào trong lớp mùn sâu, và lá mục. Đôi khi người ta cũng tìm thấy chúng ở nơi nắng mặt trời, song rễ của chúng thì bám vào lớp rêu xốp. Các cây trồng trong vườn thường ra hoa vào giữa tháng Hai và tháng Sáu. Số nhiễm sắc thể là 2n = 42 (Karasawa, 1979) và vì thế mà chúng khác với số lượng bình thường của Paph. bullenianum.

Paphiopedilum bullenianum var. johorense (Fowlie & Yap) Braen, Baker & Baker

Biến loài này, lần đầu tiên được Fowlie & Yap mô tả như là Paphiopedilum johorense trong tạp chí Orchid Digest (1972). Nếu đây không phải là kết quả của việc nghiên cứu về nhiễm sắc thể thì chúng tôi cũng không ngần ngại để đưa chúng vào dòng lan Paph. appletonianum. Hình thái học của miếng nhụy lép cũng như những đốm trên lá cho thấy chúng gần với những đặc điểm của Paph. appletonianum hơn là với Paph. bullenianum.

Paphiopedilum bullenianum var. johorense có từ bốn đến sáu cặp lá dầy, hình lưỡi mác ngược, với đường sống gân nổi rõ, chiều dài của lá khoảng 20 cm và rộng tới 3,7 cm, ở đầu mút của lá có ba răng cưa, mặt trên có những vân như cẩm thạch, hơi mờ, và mặt dưới của lá chỉ có một màu xanh nhạt. Vòi hoa thông thường chỉ có một hoa. Cán hoa cao đến 45 cm, màu xanh, và phủ đầy lông. Lá bắc dài 2 cm, màu xanh đậm. Bầu nhụy dài 4,5 đến 5 cm, màu xanh sáng, đầy lông. Đo chiều ngang được 9 cm, cao tới 6,6 cm. Lá đài sau khum khum, hình ô-van và đầu nhọn, cao 3,5 cm, màu xanh lợt, có những đường kẻ theo chiều dọc thì xanh đậm hơn. Chừng một phần ba riềm ở phần chân đối xứng nhau, hai phần ba còn lại úp vào phía trong, mặt ngoài có lông. Lá đài kép dài chừng 2,8 cm, hẹp, màu xanh lợt, và đôi khi có những sọc rất mờ còn những phần khác thì giống như lá đài sau. Các cánh hoa dài 4,8 đến 5,2 cm, phần chân hẹp, nhưng chúng mở rộng ra về phía đầu cánh hoa. Một phần ba cánh hoa ở phần chân màu xanh sáng, đến phấn ngọn là màu đỏ hồng, riềm của chúng  màu xanh pha vàng nhạt. Dọc theo riềm thuộc phần trên có những chấm nhỏ màu nâu. Một phần ba còn lại thuộc phần chân của riềm hai bên hơi quăn và có một ít lông màu nâu. Môi dài chừng 4,4 cm và rộng gần bằng 1,5 cm. Thùy chính tạo nên hình chiếc mũ ngược, dài 2,5 đến 2,7 cm, và phần trên của mỗi bên có một cái bướu lồi giống tai. Màu của môi hoa là màu xanh pha vàng đến màu nâu vàng, ánh lên màu hồng nhạt, và có những đường vân trông khá rõ. Phía bên trong của túi (hài) màu hồng nhạt với nhiều chấm màu hồng đậm. Các thùy bên dài khoảng 1,6 cm, màu xanh pha vàng sáng, ánh lên màu hồng, có một ít mụn. Mép của chúng cuộn vào trong, mặt ngoài có cùng màu với túi. Trụ hoa dài chừng 1 cm với một răng nổi trội phủ lên đám phấn hoa. Đầu nhụy hoa rộng khoảng 6 mm, có màu trắng xanh. Tấm nhụy lép rộng chừng 7 mm và chiều cao không đáng kể. Mặt trên của miếng nhụy lép có một rãnh hẹp, chạy vòng quanh, rãnh ở phần thấp lại rộng hơn, ở tâm có răng nhỏ. Tấm nhụy lép có màu xanh, ở tâm màu cũng xanh nhưng đậm hơn.

Paphiopedilum bullenianum var. johorense được tìm thấy ở miền nam Malaysia. Chúng thường mọc trên núi, và thường thấy trên vùng Gunong Panti và Gunong Belumut, nhưng người ta cũng tìm thấy chúng ở đảo Tioman. Trên độ cao khoảng 500 m, trong những khu rừng rậm, cây cao, có thể cung cấp cho chúng bóng râm đầy đủ.

Mùa ra hoa của Paphiopedilum bullenianum var. johorense là trong tháng Năm và Sáu. Số lượng nhiễm sắc thể là 2n=40 (Karasawa 1986)./. (Hết bài 46)

Lê Quỳnh

“Hạnh phúc là biết mình thực sự cần cái gì và có được cái mình cần. Những cái bạn thực sự cần và bạn đang có có thể là những điều rất giản dị xung quanh bạn: một sớm mai thức dậy bạn thấy khỏe mạnh không đau yếu và ngắm một bông hoa nở bên cửa sổ, bạn ăn một bữa ăn ngon và đầm ấm với những người thân, bạn uống một tách trà nóng với một người bạn tri kỷ để cùng nhau hàn huyên, tâm sự…”

Xem các bài khác