A. Các triệu chứng của bệnh thối nhũn và chuyển màu nâu.
Tác giả Erwinia spp.
Triệu chứng: Trên lá có những mụn nước nhỏ xuất hiện và có quầng chung quanh mụn nước. Sự lây nhiễm sẽ nhanh chóng làm thối lá, rễ và lây lan một cách chậm chạp xuống thân rễ hoặc giả hành nếu không kiểm tra ngay . Tình trạng này sẽ làm chẩy nước ra ngoài và thối ướt có mùi hôi .
Đối với giống Hồ điệp (Phalaenoipsis), sau 2-3 ngày thì cây chết hoàn toàn vf bệnh này phát triển rất nhanh . Tình trạng thối rữa có cơ hội xâm nhập nếu trên cây Lan có những chỗ bị tổn thương.
Phalaenopsis leaf rot
Đối với lá của cây Dendrobium một khi đã xuất hiện những mụn nước và màu vàng , thì tại đó chúng sẽ tàn rụng biến thành màu đen.
Đối với lá của Vanda, sẽ chuyển sang màu đen và khô héo khi một số chỗ trở trong mờ.
Đối với lá của giống lan hài Paphiopedilum từ những đốm tròn nhỏ bệnh phát triển, ban đầu có có nước và màu vàng, rồi dần dần trở thành màu nâu đỏ và chết. Những đốm đó phát triển cả những lá mới trước khi ra đến đầu lá cũ. Chúng sẽ nhanh chóng lan xuống hết cả cây Lan nếu không xử lý kịp thời , các lá sẽ trở nên màu đen, làm khô héo toàn bộ cây.
Đối với các lá của giống Grammatophyllum cũng bị ứ nước rồi trở nên màu nâu, dần khô héo.
Cách xử lý: Dùng những dụng cụ đã khử trùng cắt bỏ ngay những lá bị nhiễm bệnh, dùng hỗn hợp đồng phun lên những chỗ bị lây nhiễm và những cây bên cạnh nó, hoặc dùng thuốc chống nhiễm khuẩn như Physan nhưng nhớ làm theo hướng dẫn của nhà sản xuất (riêng hỗn hợp đồng thì không được dùng để phun cho Dendrobium hoặc những cây đang ra hoa), những khu vực chưa bị ảnh hưởng thì chỉ cần phun bằng thuốc tẩy trắng 10%. Chú ý xử lý cả những cây bị nhiễm bệnh ở chung quanh.
Phòng ngừa: do khi ta tưới nước đã làm lây bệnh của lan , vì vậy nếu như cây Lan đã nhiễm bệnh, khi xịt nước thì tránh xịt lên phía trên . Khí hậu nóng ẩm là nơi mầm bệnh rất thích, hãy giữ cho lá khô khi đã thấy bệnh xuất hiện , giảm nhiệt độ và độ ẩm (nếu có thể) làm cho không khí lưu chuyển tốt hơn. Phun hỗn hợp đồng định kỳ để phòng ngừa sự lây nhiễm, đặc biệt trong thời tiết nóng ẩm. Khi phun thuốc bao giờ cũng phải đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng.
B. Hiện tượng thối rữa ở các loài có giả hành.
Hiện tượng: mọi nơi trên lá chúng đều có thể xuất hiện, với những đốm nhỏ đầu tiên, mềm, mọng nước như vết bỏng trên da. Chúng có màu xanh bẩn lúc ban đầu, khi các đốm bệnh đó mở rộng ra, chuyển sang màu nâu hoặc đen, tạo thành mảng lớn và héo khô quắt lại. Một loại chất lỏng rỉ ra từ chỗ đó, nhất là khi nó đã lan tới đầu lá. Vào mùa có thời tiết ấm hơn thì hiện tượng này xuất hiện nhiều hơn.
Ở các cây Cattleya, các vết thương trên những thân cũ là nguồn lây nhiễm chủ yếu, và hầu như chỉ ảnh hưởng đến các lá già. Căn bệnh này hiếm khi tránh được và tiến hóa một cách chậm chạp.
Đối với lan Hồ điệp (Phalaenopsis), có thể thấy chung quanh chúng có quầng màu vàng hoặc màu xám xanh, những chỗ giống như vết bỏng rộp. Những vết thương nhanh chóng lan rộng ra khắp lá. Chắc chắn cây Lan sẽ chết nếu như chỗ bị bệnh đã lan đến ngọn cây.
Cách xử lý: Cắt bỏ những lá bị ảnh hưởng ngay lập tức và phun thuốc chống nấm như là Physan hoặc hỗn hợp đồng, làm theo hướng dẫn của nhà sản xuất. Phun với liều lượng bằng 10% đối với những khu vực chưa bị ảnh hưởng.
Phòng ngừa: Các giả hành của Cattleya có mầm bệnh được sinh ra và phát triển dưới điều kiện nóng, ẩm bởi nước. Hãy giảm độ ẩm và nhiệt độ nếu có thể, cố gắng tăng cường sự lưu chuyển không khí, không nên tưới nước từ trên cao xuống. Vết thương tổn sẽ có thể rỉ nướcvà lan rộng ra nếu ta ấn vào chỗ đó. Những vết thương cũ, có màu đen, có thể khô lại, chính nó là nơi cho phép các bệnh tật khác tấn công cây Lan. Khi nhiệt độ và độ ẩm tăng cao bệnh tật cũng có thể lây lan nhanh chóng tới thân rễ và rễ.
C. Hiện tượng thối đen do nhiễm độc
Hiện tượng: Sự lây nhiễm thường bắt đầu từ các chồi mới, các lá và bộ rễ, mặc dù cây Lan có thể bị nhiễm bện ở tất cả bộ phận. Cây lan bị chết nếu bệnh phát triển rất nhanh không được xử lý đúng cách.
Bệnh xuất hiện ban đầu nhỏ ở mặt dưới của lá, bất thường, mọng nước, xuất hiện những đốm đen nhanh chóng chuyển sang màu nâu đỏ hoặc mầu đen pha đỏ. Có thể có viền vàng quanh mép những đốm đó. Có thể có nước rỉ ra và tổn thương sẽ phát triển theo thời gian. Những vết thương cũ có thể trở nên đen và khô, nơi đó thường là nơi các bệnh tệt dễ tấn công cây Lan. Vào thời điểm khí hậu nóng ẩm bệnh tật sẽ nhanh chóng lan tới thân rễ và rễ. Những lá mới sẽ có vùng màu nâu đỏ hoặc màu đỏ tía quanh rìa có màu vàng, và lá đó có thể bị rụng đi dễ dàng.
Khi đã bị lây nhiễm thì các giả hành, rễ hoặc thân rễ sẽ có màu đen pha đỏ, thường là những vùng bị mất màu ngay ở khu vực ở giữa của cây Lan. Bắt đầu việc lây nhiễm thường từ bộ rễ tiếp đến là chúng lan lên phần gốc của giả hành hoặc lá, làm cho cây Lan héo rũ xuống.
Những cây Cattleya bị bệnh giả hành có màu vàng kem trên cả hai mặt hoặc một mặt. Khi giả hành bắt đầu bị mất màu rồi chúng chuyển sang màu đen hoặc nâu và cuối cùng là bọ thối.
Cách xử lý: Cách tốt nhất là bỏ chúng đi ngoại trừ những cây Lan quý, vì khả năng lây nhiễm là cao khi một cây đã bị bệnh và trong quá trình phun nước tưới sẽ lây từ cây này sang cây khác. Nên cách ly chúng ra khỏi các cây Lan khác nếu như đó là cây Lan quý, cắt bỏ những chỗ bị bệnh bằng những dụng cụ đã sát trùng và ngâm vào những loại thuốc sát trùng thích hợp như thuốc Subdue hoặc Banrot, dùng theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
Phòng ngừa: Bệnh tật dễ lây lan khi khí hậu nóng ẩm. Trong thời gian có khí hậu nóng và ẩm hãy ngăn ngừa bằng cách phun thuốc diệt nấm. Dùng theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
D. Hiện tượng chuyển sang màu tối và héo rũ
Hiện tượng: Lá chuyển thành màu sẫm sẽ ngăn hơi nước vận chuyển xuống thân cây qua hệ thống mao dẫn của cây, bịt kín các libe. Lá bị lây nhiễm sẽ mỏng, chuyển sang màu vàng, héo dần, rụng đi hoặc héo rũ sau đó làm cho cây bị chết. Để chẩn đoán các triệu chứng trên một cây, nếu như ta thấy xuất hiện một vệt màu đỏ hoặc đỏ pha hồng hoặc một vòng tròn làm mất màu lớp ngoài của thân rễ, khi ta cắt ngang thân rễ để kiểm tra. Có thể toàn bộ thân rễ sẽ chuyển qua màu đỏ tía một khi bệnh đã lan ra, thì, lúc đó sự mất màu sẽ lan đến các giả hành. Kết quả của việc dùng những dụng cụ không được khử trùng, mầm bệnh sẽ lan truyền qua việc vệ sinh không đúng cách, làm cho nấm lây truyền từ cây này sang cây khác. Những cây bị lây nhiễm chết sau 3 đến 9 tuần lễ nếu nặng, trong khi những cây bị nhiễm ít hơn thì có thể tồn tại trong vòng một năm hoặc hơn một chút.
Cách xử lý: Cắt bỏ ở thân rễ cũng như các giả hành những chỗ bị lây nhiễm nếu như ta đã thấy màu đỏ xuất hiện. Có thể thay chậu những cây không bị mất màu. Dùng thuốc thiophanate methyl (cùng loại Cleary’s 3336) cho những cây sau khi đã được làm sạch, theo sự chỉ dẫn của nhà sản xuất. Lưu ý vệ sinh những dụng cụ dùng vào việc này cũng như khu vực chưa bị nhiễm. Cần khử trùng trước khi thực hiện việc cắt lần hai sau mỗi lần dụng cụ cắt tiếp xúc với những phần bị nhiễm.
Phòng ngừa: chỉ cần lưu ý đến vấn đề vệ sinh nên việc phòng ngừa thật ra là rất đơn giản. Các dụng cụ để cắt cần phải được hơ chúng vào ngọn lửa khử trùng cho mỗi lần cắt là đơn giản nhất.
E. Hiện tuợng bệnh nấm thối rễ Rhizoctonia
Hiện tượng: Khi các chất trồng bị phân hủy, việc thoát nước bị chậm lại và/hoặc các cây Lan ở vào tình trạng bị úng nước thì rễ lan sẽ thối. Sự tổn thương hoặc do muối kết tủa từ nước cứng hoặc do bón quá nhiều phân thì rễ sẽ bị thối một cách nhanh chóng. Bệnh Rhizocyonia rất dễ lây và bệnh xuất hiện ngay lập tức nếu như không được kiểm soát tốt, nhưng cây bị lây lan sẽ thấy rễ chuyển sang màu nâu rồi chết. Chúng ta cũng nhận thấy bệnh này ở những phần lộ ra bên ngoài của cây Lan mặc dù Rhizoctonia là bệnh chủ yếu đối với rễ. Lá và các giả hành nhăn nheo lại và chuyển thành màu vàng và các chồi mới không còn mập mạp. Do bị thối nên bộ rễ lan thường xuất hiện màu nâu, lúc đó sẽ xuất hiện nấm màu trắng hoặc màu nâu. Nấm sẽ bao phủ lên cây Lan làm sẽ giết chết cây trong trường hợp bị nhiễm nặng. Tình trạng lây nhiễm sẽ nhanh chóng xâm chiếm đến các thân rễ của những mầm non và lá ở phía dưới.
Cách xử lý bệnh Rhizoctonia: Cắt bỏ những phần rễ bị nhiễm bằng cách dùng những dụng cụ đã được sát trùng, nhúng phần còn lại của cây Lan vào dung dịch chống nấm như thiophanate methyl (như loại thuốc Cleary’s 3336) hoặc loại thuốc chống nấm phổ biến (như Subdue), lưu ý đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng. Để phun trong khu vực trồng lan có thể dùng dung dịch thuốc tẩy vải 10% .
Phòng ngừa: Bảo đảm rằng các các cây Lan của bạn không bị úng nước và chất trồng của bạn là vô trùng. Tiến hành thay chậu định kỳ khi có sự nghi ngờ cây Lan đã bị nhiễm bệnh, hãy kiểm tra bộ rễ của những cây không trồng trong chậu, nếu cần thì phải thay chậu ngay. Các chậu trồng lan cần súc ít nhất mỗi tháng một lần ở những vùng dân cư mà thường gặp nước cứng, để đề phòng việc bộ rễ bị hư hại, bằng cách sục chậu vào nước để muối kết tủa bị rã ra, dùng vòi nước xịt mạnh cho hết muối trong chậu sau một giờ.
F. Bệnh đốm lá
Hiện tượng của bệnh colletotrichum và bệnh glomerella làm tổn thương lá và hoa
Hiện tượng: Những phần có thể nhìn thấy trên cây Lan đều bị loại nấm này làm ảnh hưởng đến . Lá là nơi chúng tấn công vào. Đầu lá trở thành màu nâu, bắt đầu từ ngọn sau chuyển xuống đến toàn bộ lá. Những vệt màu xám sáng hoặc màu nâu sẫm phát triển, đôi khi trông giống như những giải tối màu hoặc những vành khuyên băng qua chiều ngang của lá. Những chỗ bị ảnh hưởng thường có phần lõm xuống và trở nên cứng, trong khi những phần khác của lá vẫn bình thường. Trong những vùng bị lây nhiễm những bào tử phát triển.
Có những mọng nước và mụn màu đen hoặc nâu khi hoa bị nhiễm bệnh, thường thì những mụn đó xuất hiện ở mặt dưới của những lá đài đã già và cánh hoa. Những đốm đó bao phủ lên toàn bộ bông hoa hoặc có thể hợp lại.
Cách xử lý: Những loại ngăn ngừa nấm như Mancozebchống hoặc loại chống nấm thông thường như thiophanate methyl (giống như thuốc Cleary’s 3336). Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng. Có thể dùng luân phiên thuốc ngừa nấm và thuốc chống nấm thông thường.
Phòng ngừa: Làm cho không khí nơi trồng lan được luân chuyển thường xuyên, giảm nhiệt độ môi trường nếu điều kiện cho phép và tăng thêm ánh sáng là cách phòng ngừa thông thường và là những biện pháp làm giảm sự lây lan bệnh tật. Khi thời tiết trở nên nóng bệnh đốm lá này thường hoạt động mạnh, ánh sáng giảm và độ ẩm cao.
Hiện tượng của bệnh Guignardia, Phyllosticta và Septoria
– Bệnh đốm Guignardia
Hiện tượng: Dấu hiệu đầu tiên của bệnh Guignardia là các đốm màu tím đen, nhỏ, chúng kéo dài sang mặt khác của lá. Các vết bệnh này tạo ra các vùng có hình như viên kim cương, hoặc chạy song song với đường gân của lá thành các vệt có màu đỏ tía. Những vùng lớn của lá bị ảnh hưởng do vết đốm thường tụ lại thành những đốm lớn. Các bào tử có màu đen phát triển đến tất cả những khu vực bị bệnh.
– Bệnh đốm Phyllosticta
Loài nấm sinh sản từ quá trình giao phối của cùng một loài là nguyên nhân gậy ra sự tàn lụi của cây Lan, còn được biết đến như bệnh Phyllosticta;
Hiện tượng: Bắt đầu từ bất cứ đâu trên lá hoặc trên giả hành của một cây bị bệnh Phyllosticta thì có các tổn thương nhỏ, có màu vàng và chỗ tổn thương hơi khô lại. Một khi chỗ tổn thương trở nên khô hơn và mở rộng ra thì chúng tạo thành hình tròn hoặc hình ô-van. Mép lá từ màu đỏ chuyển sang màu đen pha tía, theo thời gian và chuyển từ màu vỏ đà sang nâu đậm và lan rộng ra. Các bào tử màu đen đôi khi phát triển từ tâm của vết đốm. Mỗi vết đốm có kích thước chừng ¼ inche. Những lá bị nhiễm nặng sẽ bị rụng. Điều này cũng có thể do không đủ ánh sáng. Bệnh tàn lụi này là tên được đặt cho cùng một loài nấm nhưng đã có sự giao thoa hai bước được biết đến bởi bệnh Guignardia, .
– Bệnh đốm lá Septoria.
Hiện tượng: Cả hai mặt của lá đều xuất hiện những đốm nhỏ, có màu vàng và khô dần. Chúng tiếp tục mở rộng, trở thành màu đen từ màu nâu sậm, có những vành khuyên màu đen chung quanh những vết đốm bất định hình đó. Các vết đốm đó phát triển và hợp lại thành những vết đốm lớn, tạo ra những miếng vá không có hình nhất định trên lá. Lá sẽ rụng khi đã nhiễm nặng.
Cách xử lý: Giảm nước tưới lên lá và cắt bỏ những lá bị bệnh bằng những dụng cụ đã được sát trùng. Phun thuộc diệt nấm thông thường như là thiophanate methyl (Cleary’s 3336),đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng. Để tránh lờn thuốc hãy thay đổi thuốc chống nấm.
Phòng ngừa: Làm cho không khí lưu chuyển và giữ vệ sinh tốt nơi trồng. Bởi vì tưới lên lá có thể làm lây lan bệnh nên tránh tối đa việc làm ướt lá. Hàng tháng phun thuốc chống nấm nếu như bệnh nấm tiếp tục tồn tại.
Hiện tượng của bệnh nấm Botrytis làm tàn lụi cánh hoa
Hiện tượng: Có những đốm rất nhỏ màu nâu sáng hoặc màu đen trên hoa. Những đốm đó có thể lan rộng ra tới cả bông hoa. Khi ẩm ướt, các tế bào nấm màu xám sẽ hình thành làm bông hoa héo tàn haowcj ảnh hưởng một cách nghiêm trọng.
Cách xử lý: Dùng thuốc trị nấm để phun như thuốc Daconil và cắt bỏ những bông hoa bị bệnh. Trong một khu vực kín thì có thể xông bằng khói Exotherm Termil (Daconil), luôn đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng. Ta khó có thể diệt trừ hết được loài nấm này vì nó luôn có sẵn trong môi trường.
Phòng ngừa: Nguồn lây nhiễm chính là những bông hoa, do vậy cần cắt bỏ những bông hoa bị nhiễm bệnh.Giữ vệ sinh nơi trồng được sạch sẽ, tạo cho không khí lưu chuyển tốt, giảm bớt độ ẩm và tăng nhiệt độ về đêm (lên >68oF) thì tình trạng nhiễm nấm cũng có thể giảm thiểu.