- Nguồn: [Ebook Việt Hoá] BONSAI and HOUSEPLANTS for Beginners – Anne Duval (Bonsai và Cây Cảnh trong nhà Houseplants cho người mới bắt đầu)
- Biên tập: Dũng Cá Xinh (Tháng 08/2021)
- Dịch: Huyền Nguyễn
English
The definition of the term “Bonsai” is a plant, usually a tree or a shrub, which is cultivated in a container and made to look like a mature tree through the use of various training techniques. Usually, the plant does not exceed 1 meter in height. The art of Bonsai, as we know it, dates back to 2,000 years. The term bonsai is made up of two Japanese characters or words, “bon” and “sai,” “bon” is a bowl, a tray or a jar, “sai” is a tree or a potted planting. The term Bonsai applies equally to indoor and outdoor plants. The original word Bonsai derives from the Chinese word “P’en Tsai” which sounds similar to bonsai and has almost the same meaning. It could not be further from the true spirit of the bonsai if we were to narrow our understanding in this way. It is indeed a plant in a bowl, but a tree that has been exposed to a range of horticultural and esthetic disciplines through which visual equilibrium and botanical well-being are attained. The purpose of the traditional Bonsai is to create a balanced miniature image of the fruit.
The ultimate challenge for the maker of Bonsai is to reveal the essence of the tree. Bonsai’s craft is to tell a story by living hallucinations. The artist aims to explore ways of expressing himself within the boundaries of successful horticultural practice. Bonsai is a fun mixture of shape, feeling, and suggestion in a miniature world; and, like all good art, it endures.
Beginners and students also have the same concern: the ability to maintain a safe crop. The goal is to be able to control the degree of pressure that the plant can bear to remain healthy. “Stress” is not an emotional stress, but a reference to the horticultural tradition of being able to know how much is too much, and how much is too little. This principle applies to all facets of Bonsai nature, including wind, water, soil, light, nutrients, temperature, elevation, pruning, etc. The goal is to have the willingness to learn, to test and to accept the results of these efforts. Time is another central aspect of Bonsai. The cycle of development takes time, and there are no shortcuts. A that year is the normal yardstick to measure success. Caring about the Bonsai generates a profound sense of satisfaction over time. There is no substitution for time; it’s always continuous and going on. It is said that one will know more than Bonsai through the study of Bonsai.
With the advent of the internet, many people have sought advice on online bonsai forums and have been greatly helped since their numerous day-to-day is is an art form that involves a religious devotion not only to the wellbeing of the tree, but to the study of art design standards and laws that should be adhered to as carefully as possible in order to make a bonsai tree that is “pleasing to the eye.”
Tiếng Việt
Thuật ngữ “Bonsai” dùng để chỉ một loại thực vật, thường là một cây gỗ hoặc một cây bụi, được trồng trong chậu và được chăm sóc để trông giống như một cây trưởng thành thông qua việc sử dụng các kỹ thuật huấn luyện khác nhau. Thông thường, loại cây này không cao quá 1 mét. Nghệ thuật Bonsai, như chúng ta đã biết, có niên đại khoảng 2.000 năm. Thuật ngữ bonsai được ghép từ hai ký tự hoặc từ tiếng Nhật là “bon” và “sai”. Trong đó, “bon” là cái bát, cái khay hoặc cái lọ, “sai” là cái cây hoặc cái chậu trồng. Thuật ngữ Bonsai đều được sử dụng đối với cây trồng trong nhà và ngoài trời. Từ gốc Bonsai bắt nguồn từ từ “P’en Tsai” trong tiếng Trung Quốc có âm gần giống với bonsai và có ý nghĩa gần như giống nhau. Đây thực sự là một cây trồng trong chậu, nhưng là một cái cây đã trải qua một loạt các lĩnh vực làm vườn và thẩm mỹ, qua đó đạt được trạng thái cân bằng về thị giác và cây trồng phát triển hạnh phúc. Mục đích của Bonsai truyền thống là tạo ra một kiểu cây thu nhỏ cân đối.
Thách thức cuối cùng đối với người trồng cây Bonsai là phải toát lên nét đẹp của cây. Kỹ năng trồng cây Bonsai là kể một câu chuyện bằng ảo giác sống động. Mục đích của nghệ sĩ là khám phá những cách thể hiện bản thân trong ranh giới của việc thực hành làm vườn thành công. Cây bonsai có hình dạng vui nhộn, tạo cảm giác và gợi về một thế giới thu nhỏ, và giống như các tác phẩm nghệ thuật có giá trị, loại cây này có thể tồn tại lâu dài.
Những người mới bắt đầu trồng và nghiên cứu sinh cũng có cùng mối quan tâm: làm thế nào để trồng cây bonsai thành công. Mục đích là bạn cần kiểm soát mức độ áp lực mà cây trồng có thể chịu được để cây vẫn khỏe mạnh. “Áp lực” không phải là căng thẳng về cảm xúc, mà là ám chỉ đến truyền thống làm vườn để có thể biết bao nhiêu là đủ. Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả các yếu tố góp phần hình thành cây Bonsai, bao gồm gió, nước, đất, ánh sáng, chất dinh dưỡng, nhiệt độ, độ cao, việc cắt tỉa, v.v. Mục đích là người trồng cần sẵn sàng học hỏi, thử nghiệm và chấp nhận kết quả sau những nỗ lực này. Thời gian là một yếu tố quan trọng khác khi trồng cây Bonsai. Chu kỳ phát triển của cây cần có thời gian và bạn không thể vội vã. Một năm là khoảng thời gian bình thường để đo lường thành công. Chăm sóc cây cảnh tạo ra một cảm giác hài lòng theo thời gian, không có sự thay thế cho thời gian, nó luôn liên tục và đang diễn ra. Người ta nói rằng một người sẽ biết nhiều hơn về cây bonsai thông qua nghiên cứu về chúng.
Cây bonsai là về thực vật, một khu rừng nhỏ. Nó cũng là về thời gian và không gian, về văn hóa và thái độ. Trong lịch sử, cây bonsai đã là một phần của văn hóa, một phần quan trọng của di sản gia đình. Tương tự, theo nghĩa đen, Bonsai có thể là một thời kỳ làm vườn trong quá khứ, một thước đo về ý thức trong việc trồng cây, một khả năng nghệ thuật và rất nhiều sự kiên nhẫn.
Ông Mark Patterson, một người đam mê cây cảnh và là chủ sở hữu của Urban Oasis Bonsai, đã chia sẻ với các sinh viên ngành vườn của HCP về thiết kế Bonsai.
Ông Mark nói rõ rằng cây cảnh là một nghề làm vườn và nghệ thuật, không phải là một sinh vật hay một loại cây khác thường của Nhật Bản. Thuật ngữ bonsai được dịch theo nghĩa đen là “trồng trong chậu”. Các loại cây được sử dụng làm cây bonsai là cây bụi thường và cây được tạo hình thu nhỏ bằng cách cắt tỉa toàn bộ cành và rễ. Hầu hết cây cảnh là cây trong nhà.
Tuy nhiên, cây cảnh cũng là một hình thức nghệ thuật, giống như một bức tranh hoặc một tác phẩm điêu khắc. Nghệ thuật chọn cây, quan sát và học hỏi từ chiếc lá, sau đó sử dụng các kỹ thuật cắt tỉa, nối dây và chăm sóc cụ thể để tạo ra một tác phẩm điêu khắc thực vật thu nhỏ sống động.
Cây cảnh không thể được chăm sóc hoặc coi như một loại cây trồng trong nhà thông thường. Bạn phải thăm cây hàng ngày, dành năm phút mỗi ngày, quan sát kỹ hàng ngày, quyết định thời điểm tưới nước, uốn nắn và cắt tỉa. Những người trồng cây cảnh rất gần gũi với cây cối, và họ biết rõ từng nhánh cây.
Các yếu tố quan trọng hình thành nên vẻ đẹp của cây cảnh bao gồm hình dáng của thân cây, sự luân chuyển của rễ và cành, đường viền, sự phân cành và cách cắt tỉa rễ. Loại cây và thành phần đất cũng rất đặc biệt đối với cây cảnh.
Thân cây là một trong những đặc điểm bắt mắt nhất, nó phải mảnh mai ở gốc hơn là ở ngọn cây. Mark nói rõ rằng vào một thời điểm nào đó, anh sẽ xem xét 400 cây trong vườn ươm để tìm một bộ sưu tập cây cảnh tốt.
Trong quá trình phát triển, cho dù thân cây vươn sang trái hoặc phải hoặc thành hình chữ S, các bước chuyển này đều tạo ra sự phấn khích và được đánh giá cao trong việc sản xuất cây cảnh. Đường cong cũng được tạo ra bởi kỹ thuật cắt tỉa ngoằn ngoèo độc đáo được sử dụng trong quá trình chăm sóc cây cảnh: quy luật hai. Quy luật hai đề xuất rằng bạn luôn cắt tỉa 2 lần. Ví dụ: lần cắt đầu tiên được chia thành 2 lần, các thân cây mới phải mọc lên tại vị trí cắt, và sau đó chúng sẽ được cắt tỉa theo quy luật hai lần, v.v. Chu kỳ này tạo ra một sự phân chia dày lên thú vị, phức tạp, tạo ra dáng cây. Cây Bonsai thường có hình tam giác. Khi cắt tỉa, điều quan trọng bạn cần nhớ là bạn đang tái tạo cây cảnh dựa trên hình dáng cây ban đầu.
Chậu cây cảnh rất quan trọng, và cây phải được trồng trong một chậu cây cảnh tươm tất thì mới được gọi là cây cảnh. Chậu bonsai nhỏ hơn, mỏng hơn, phẳng hơn nhiều so với các loại chậu truyền thống của phương Tây. Một cây cảnh có thể được trồng trong một chậu lớn hơn để khỏe mạnh và phát triển thoải mái hơn, nhưng nó sẽ được chuyển sang một chậu cây cảnh để trưng bày. Chậu và cách trồng cây cảnh thể hiện tài năng của người nghệ nhân.
Cây Bonsai được trồng trong các loại đất khác nhau, tạo nên một sự pha trộn đặc biệt dành riêng cho mọi người đam mê cây cảnh. Mark sử dụng hỗn hợp đá nham thạch, cát biển, đá granit và vỏ thông để trồng. Đất trồng cây cảnh là một hỗn hợp được thiết kế để cho nhiều không khí xâm nhập vào đất, thoát nước tốt mà vẫn duy trì đủ độ ẩm trong quá trình tưới nước.
Cắt tỉa rễ là một bước đặc biệt quan trọng khác trong quá trình phát triển của cây cảnh. Việc cắt tỉa rễ tạo ra một khối lượng rễ nhỏ để cây có thể trồng vừa vào một chậu nhỏ. Rễ phát triển tương tự như cành khi chúng được cắt tỉa. Thời gian tỉa và số lượng rễ cần tỉa rất quan trọng để cho phép cây tái sinh, mở rộng và tiếp tục phát triển.
Điểm nổi bật trong quá trình tiếp xúc với cây cảnh của chúng tôi là mô tả về cách áp dụng các kỹ thuật tạo cây cảnh từ cây Hoàng Dương (boxwood). Quá trình tạo ra một cây cảnh trở nên dễ dàng hơn khi Mark chia sẻ với chúng tôi về các bước và khuyến khích sinh viên đến gần và thực hành cắt tỉa một số nhánh. Bạn có thể tạo cây Bonsai từ nhiều loại cây khác nhau, nhưng gỗ Hoàng Dương (boxwood) đủ tinh tế để uốn thành cây cảnh. Mark cũng trình bày cách cắt tỉa gốc và thay chậu cây cảnh vào đúng loại chậu. Anh ấy đã sử dụng một loại cây khác để làm ví dụ cho rễ, như anh ấy giải thích, bạn sẽ không phải cắt tỉa rễ vào ngày đó.
Mặc dù phải mất nhiều năm để thành thạo nghệ thuật bonsai, nhưng cuộc nói chuyện và chia sẻ của Mark đã cho chúng ta một cái nhìn sơ lược về sự thú vị khi trồng và chăm sóc cây bonsai.
Đối với nhiều người, việc nhìn thấy những cái cây nhỏ trong chậu đất sét xinh đẹp là một điều gì đó bí ẩn. Đồng thời, họ cũng bị hấp dẫn và mê hoặc bởi nhiều kiểu dáng và hình dạng khác nhau của cây Bonsai.
Đối với những người đam mê trồng cây bonsai, đôi khi loại cây này có thể gây nghiện. Một số ý kiến cho rằng chăm cây cảnh là một thú vui chiếm nhiều thời gian của bạn. Những người khác lại cho rằng đó là một hình thức nghệ thuật bao gồm sự tôn sùng tôn giáo không chỉ đối với sự an lành của cây, mà còn để nghiên cứu các tiêu chuẩn và luật thiết kế nghệ thuật cần được tuân thủ cẩn thận nhất có thể để tạo ra một cây bonsai “đẹp mắt”.
Bonsai, phát âm đơn giản là bon-sai (đừng bao giờ phát âm Banzai vì một người trồng cây cảnh dày dạn sẽ không đọc theo cách này). Từ này có nghĩa là một cái cây trồng trong khay hoặc trong chậu.
Nhiều người không nhận ra điều đó, nhưng có nhiều lý do khiến họ thích ngắm cây cảnh, cũng liên quan đến cái chậu. Cả cây và chậu đều thể hiện khiếu trồng cây của một người.
Nguyên tắc trung tâm cơ bản khi trồng cây cảnh là nó phải thể hiện tuổi đời của cây. Hầu như đây đơn giản chỉ là một ý tưởng được đưa ra bởi các nghệ sĩ hoặc người trồng cây, những người đang tìm kiếm một gốc cây cảnh mang vẻ đẹp cổ kính lâu đời. Ví dụ như cây Du Trung Quốc (Chinese elm) có vỏ giống như một cây lâu năm. Với những loại cây như thế này, cùng với hệ thống rễ phát triển mạnh, chắc chắn sẽ khiến cây mang vẻ đẹp lâu đời mặc dù cây có thể chỉ từ mười đến mười lăm năm tuổi.
Tất nhiên, cũng có những cây bonsai rất lâu đời, đặc biệt là cây Bách Xù núi (mountain juniper) và cây Thông (pine) đã được chăm sóc và truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác ở cả Nhật Bản và Trung Quốc.
Nhiều người đã làm quen với cây cảnh bằng cách mua một mẫu cây phổ biến được biết đến trong giới chơi cây cảnh là “Mallsai”, thường là một cành giâm cây Bách Xù (juniper) phù hợp để trưng bày trong nhà. Trong một thời gian ngắn, cây thường chết vì nó không thể thích nghi với môi trường trong nhà. Sau đó, nhiều người sẽ nghĩ rằng họ không có khiếu trồng cây cảnh, và bỏ cuộc.
Với sự ra đời của mạng internet, nhiều người đã tìm kiếm lời khuyên trên các diễn đàn cây cảnh trực tuyến và đã được giúp đỡ rất nhiều vì công việc hàng ngày của họ là một loại hình nghệ thuật liên quan đến sự khỏe mạnh của cây, và nghiên cứu các tiêu chuẩn và luật thiết kế mỹ thuật cần được tuân thủ một cách cẩn thận nhất có thể để tạo ra một cây bonsai “đẹp mắt”.
Với sự ra đời của internet, nhiều người đã tìm kiếm lời khuyên trên các diễn đàn cây cảnh trực tuyến và đã được giúp đỡ rất nhiều vì họ gặp rất nhiều vấn đề hàng ngày xung quanh sức khỏe chung của cây và thậm chí cả các mẹo tạo dáng. Tuy nhiên, tốt nhất là họ nên tham gia một câu lạc bộ cây cảnh địa phương nếu có một câu lạc bộ mở ở thị trấn, bởi không có gì tốt hơn những lời khuyên từ một người địa phương đã trồng cây cảnh ở đó, đặc biệt là khi đề cập đến việc đối phó với những vấn đề xảy ra do thời tiết tại một khu vực cụ thể.
Bạn sẽ cần đầu tư thời gian một chút để chăm sóc cho cây cối của mình giống như chăm sóc bất kỳ sinh vật sống nào để đạt được chất lượng tốt. Ý tôi là bạn sẽ cần thực hiện nhiều bước chăm sóc hơn thay vì chỉ thỉnh thoảng xịt cây một lần. Trên thực tế, chắc chắn sẽ có những ngày bạn cần tưới nước nhiều hơn một hoặc hai lần một ngày, và nếu bạn không thể ở đó để tưới cây, bạn cần phải đảm bảo có người khác giúp bạn tưới cây. Việc tưới nước sẽ không được thực hiện theo lịch mà phải dựa trên nhu cầu của cây, tuy nhiên bạn cần thường xuyên tưới nước. Một trong những điều chính mà mọi người trồng cây cảnh cần phải tìm hiểu là nguồn nước tưới nếu họ muốn cây khỏe mạnh và đẹp như mong đợi.
Một công việc khác bạn cần biết là thay chậu và giá trị của chậu cây cảnh. Khi bạn đã nắm được các bước cơ bản để giữ cho cây cảnh sống khỏe mạnh, bạn sẽ cần bắt đầu tìm hiểu về các cách tạo kiểu dáng cho cây cảnh.
Điều quan trọng nhất bạn cần biết là hệ thống ống nước và cách lắp đặt phù hợp.
Bạn sẽ cần biết các kiểu dáng cơ bản phù hợp nhất với cây cụ thể của mình, chẳng hạn như 4 dáng cây cơ bản dựa trên độ nghiêng của cây so với mặt đất là Trực (Formal Upright), Xiêu (Slanting), Hoành (Semi-Cascade, dáng bay, bán huyền nhai..), và Huyền (Full Cascade, dáng đổ, dáng thác đổ..). Đối với năm phong cách khác nhau này, bạn sẽ cần chọn loại chậu phù hợp nhất với bụi cây. Có rất nhiều cuốn sách trên thị trường ngày nay sẽ đưa ra lời khuyên về những chủ đề này, nhưng một trong những cuốn sách nổi bật về cây cảnh đó là “Kinh thánh cây cảnh – Bonsai bible”, Kỹ thuật trồng cây Bonsai-1 và Kỹ thuật trồng cây Bonsai-2 của John Nakas. Tất nhiên, để thực hiện những bước này, có những kỹ thuật khác nhau không chỉ giúp bạn dễ dàng hơn mà còn mang lại cảm giác đặc biệt khi bạn đang nghiêm túc với nỗ lực của mình.
Cây Bonsai cũng là một nhà giáo dục. Nó sẽ dạy cho bạn sức bền, và nó sẽ dạy cho bạn tầm quan trọng của thời gian. Nếu bạn không lĩnh hội được hai khía cạnh quan trọng này của nghệ thuật bonsai, bạn sẽ không bao giờ hài lòng với những gì bạn đã làm, cho dù bạn có cố gắng thuyết phục bản thân đến đâu.
Công việc tiếp đến là lựa chọn những thứ được sử dụng cho cây cảnh. Hầu hết những người sống ở các vùng miền núi sẽ đi thu thập tài liệu thích hợp về nghệ thuật trồng cây bonsai. Đối với những người mới bắt đầu, đây có thể không phải là điều lý tưởng trừ khi bạn đi cùng một người biết cần tìm những gì và bạn chỉ cần sưu tập.
Vì lý do này, hầu hết những người mới trồng cây cảnh sẽ đến các vườn ươm địa phương chẳng hạn như Home Depot. Khi đó bạn hãy sử dụng các trang web này làm nguồn tin và thử tận dụng tối đa những gì bạn có.
Tuy nhiên, bằng mọi cách, hãy cố gắng để cây cảnh trở nên thú vị và bền bỉ, đi cùng năm tháng.