Paphiopedilum mastersianum

Paphiopedilum mastersianum (Reichenbach fil.) Stein

Tên gốc

Cypripedium mastersianum Reichenbach fil.

Đồng nghĩa

Cordula mastersiana (Reichenbach fil.) Rolfe

Dẫn nhập

Người ta biết về loài Lan này chỉ có duy nhất một điều đó là sự phát hiện ra nó, khi đó lần đầu tiên chúng đã được đưa vào châu Âu, theo mọi người nói là từ quần đảo Sunda. Veitch đã gửi cho Reichenbach fil. tài liệu rồi sau đó thì ông ấy cho biết là đã nuôi trồng chúng ở Kew Gardens.

Paphiopedilum mastersianum khá nổi tiếng và có nhiều người đã nuôi trồng chúng. Chúng được thu thập ít nhất từ hai địa điểm của quần đảo Molucca, chủ yếu là từ Ambon và Buru (Boeroe). Rất ít những nhà trồng loài này được Hiệp hội Hoa lan Hoa kỳ đã khen thưởng và chúng cũng được dùng để lai tạo một cách phổ biến.

Paphiopedilum mastersianum và Paphiopedilum papuanum, một loài Lan có ở New Guinea, có quan hệ gần gũi với nhau. Các nghiên cứu về hình thái học karyo của Karasawa & Saito (1982) cũng chỉ ra mối quan hệ gần gũi của loài Lan này với những cây thuộc phức hệ Paph. violascens.

Nguồn gốc tên gọi

Cái tên mastersianum được đặt nhằm để vinh danh tác giả cuốn của Gardeners’ Chronicle, Tiến sĩ Maxwell T. Masters (1833 – 1907).

Mô tả

Paphiopedilum mastersianum là một loài thảo mộc lưu niên, có thân ngắn. Lá của nó có hình mũi mác hẹp, dài tới 22 cm, rộng chừng 4,5 cm. Lá loài Lan này có màu xanh đậm với những mảng vân xanh nhạt. Phần đầu lá không nhọn và có ba răng cưa. Vòi hoa cao khoảng từ 30 đến 40 cm, có màu tím đỏ sẫm, rất nhiều lông, và thông thường chỉ có duy nhất một hoa. Lá bắc hình ô-van, dài từ 2 đến 2,5 cm, đầu nhọn. Đo chiều ngang của hoa từ đầu cánh hoa này đến đầu cánh hoa kia được từ 10 đến 12 cm, cao khoảng 7,5 cm. Lá đài sau có hình trứng rộng, đầu tù, quanh riềm mọc lông tơ, màu xanh sáng, quanh riềm màu trắng vàng với những đường gân có màu đậm. Mỗi lá đài sau dài từ 3 đến 4 cm, rộng từ 3 đến 4,5 cm. Hai lá đài bên hợp lại thành một lá đài kép, dài 3 cm, màu xanh xỉn, hình trứng, đầu nhọn và nhỏ hơn nhiều so với lá đài sau. Các cánh hoa trải rộng sang hai bên, dài từ 4,5 đến 6 cm, rộng từ 1,2 đến 2 cm, mép cánh hoa cong lên như cái muỗng và có lông tơ. Cánh hoa có màu đỏ pha nâu, nhưng càng về phía chân màu càng xỉn hơn, ở đó có một số mụn cóc nhỏ màu tìm đen chạy dọc theo riềm ở trên và đường gân ở tâm. Môi chia làm ba thùy, môi cao khoảng từ 4,5 đến 5,5 cm, rộng chừng 2,5 cm. Thùy chính có hình dáng giống cái mũ kết lật ngược, có màu nâu đỏ xỉn với những chấm màu nâu đỏ mờ, quanh mép ngả màu vàng. Hai thùy bên gập lại có màu nâu pha xanh và các chấm màu đỏ tía mờ. Miếng nhụy lép có hình giống hình cái móng ngựa với mũi nhọn cuộn vào trong và ở phần đầu có một mẩu giống như cái răng cùn, màu nâu ngả xanh, quanh riềm có màu vàng. Toàn bộ thành phần của hoa đều bóng loáng (một đặc tính mà Paph. mastersianum chia sẻ với Paph. mohrianum). Cấu tạo này của hoa hình như là điểm vượt trội sẽ được truyền lại cho các thế hệ kế tiếp. Vì đặc điểm này mà những nhà lai tạo thích dùng Paph. mastersianum lấy đặc tính chất bóng bẩy của nó để lai.

Phân bố và thói quen sinh trưởng

Loài này phân bố chủ yếu ở quần đảo Molucca thuộc Indonesia. Cây này được phát hiện ở khu vực Ambon và Buru (Boeroe). Một vài tác giả lại cho rằng Paphiopedilum mastersianum cũng đồng thời xuất hiện ở đảo Ceram. Do đó, khi nhận định “Quần đảo Sunda” là nơi xuất phát của những lần sưu tập có thể là sự nhầm lẫn và cũng có thể là sự chỉ dẫn sai một cách cố ý của các nhà sưu tập có tính chất thương mại.

Những cây Lan này thường mọc trong các túi rêu trên các sườn dốc, trên độ cao từ 900 tới 2.000 m. Paph. mastersianum thường được tìm thấy ở dưới bóng râm vừa phải, nơi đó có thể cung cấp đủ độ ẩm cho chúng kể cả vào những ngày của mùa khô.

Mùa ra hoa

Được biết Paphiopedilum mastersianum có thể ra hoa quanh năm, trừ tháng Chín và tháng Mười. Hầu hết các cây đều ra hoa trong khoảng giữa tháng Ba và tháng Năm.

Các biến loài và biến thể

Paphiopedilum mastersianum được coi là một loài có bề ngoài của hoa ổn định nhất, hơn tất cả các loài khác, chính vì thế mà hầu như không có biến loài và biến thể đã được ghi nhận, ngoại trừ cây được trồng ở Botanic Gardens thuộc Linz của nước Áo, và kể từ đó, khi thấy chúng lần đầu tiên, có thể đã có một sự nhầm lẫn trong giải thích rằng đó là thể albino. Tuy nhiên, dù sao cây này cũng cho thấy chúng có những đốm đỏ rất rõ ở riềm của mặt trên của cánh hoa, phần chân của cánh hoa. Rất tiếc, cây làn đã bị đưa ra khỏi thế giới hoa Lan (orchid heaven)./.

Lê Quỳnh

“Hạnh phúc là biết mình thực sự cần cái gì và có được cái mình cần. Những cái bạn thực sự cần và bạn đang có có thể là những điều rất giản dị xung quanh bạn: một sớm mai thức dậy bạn thấy khỏe mạnh không đau yếu và ngắm một bông hoa nở bên cửa sổ, bạn ăn một bữa ăn ngon và đầm ấm với những người thân, bạn uống một tách trà nóng với một người bạn tri kỷ để cùng nhau hàn huyên, tâm sự…”

Xem các bài khác