Papiopedilum appletonianum

Papiopedilum appletonianum (Tiếp theo kỳ trước)

Nguồn gốc tên gọi

Tên appletonianum đặt cho loài này để vinh danh ông W. M. Appleton, người đầu tiên đã nuôi loài này ra hoa.

Mô tả

Paphiopedilum appletonianum là một loài thảo mộc lâu năm trong những vùng lá rừng mục. Thân khá ngắn, chỉ cao 2 đến 3 cm, mang trên nó ba đến tám lá. Lá quăn, dài 23 cm, rộng 2,5 đến 5 cm, là hình elip hẹp đến elip dạng lưỡi, lá nhọn có răng cưa, mặt lá nhẵn, riềm lá có mụn, mặt trên của lá có màu xanh sáng với những đường vân màu xanh đậm; mặt dưới của lá màu xanh xám, phần gốc lá ánh lên màu đỏ tía. Vòi hoa màu nâu cao từ 16 đến 60 cm, che phủ lớp lông ngắn, và thường chỉ có một hoa trên mỗi vòi hoa. Lá bắc dài 1,8 đến 2,5 cm, hình ôvan, phủ lớp lông ngắn, có sống gân, phần gốc màu xanh và tía. Bầu nhụy dài 3,5 đến 6,5 cm, màu chuyển từ nâu tím đến nâu đỏ. Mặt ngoài của các lá đài có mụn như những cái gai nhỏ và lông tơ ở phần chân. Mặt trong của lá đài cũng có những mụn nhỏ và lông tơ. Lá đài sau hình ôvan, đầu nhọn, phần chân cuộn ra phía sau. Toàn bộ lá đài giống như cái nắp và ngả về phía trước. Màu của lá đài là xanh táo, có những vân đậm màu , dài 3,5 đến 4 cm và rộng chừng 2,5 cm. Lá đài kép hình elip giống trứng, đầu nhọn dài 2,5 đến 3 cm và rộng chừng 1,5 cm, màu xanh táo. Các cánh hoa có hình cái lưỡi và hình cái muỗng, càng về phía đỉnh càng rộng ra, đôi khi lại phân thùy ở đỉnh. Đầu cánh hoa hơi tù và xoắn, dài 5 đến 6 cm, rộng 1,4 đến 2 cm, mặt nhẵn, riềm có lông với hơi gợn sóng. Các cánh hoa hơi chếch lên phía trên, đôi khi hơi rủ xuống. Màu của các hoa là màu xanh sáng với một ít chấm màu nâu chạy xuống phía chân rồi hòa tan thành màu hồng tía. Môi dài 4,5 cm, rộng 1,5 đến 1,8 cm, chia làm ba thùy. Thùy giữa tạo thành một cái túi sâu, tạo hình thành một cái mũ để ngửa, thùy hai bên trông như hai tai gấu; mặt ngoài của túi nhẵn song mặt bên trong lại có nhiều lông. Vành miệng túi có màu xanh oliu. Miếng nhụy lép hình lưỡi mác trông như con thoi, thùy ở mặt bụng thì có chiều dài khác nhau tùy từng cây. Tâm của miếng nhụy lép có màu xanh sẫm, viền của nó màu trắng, và cũng có một ít lông.

Phân bố và thói quen sinh trưởng

Paphiopedilum appletonianum có ở Thái lan, Campuchia, Lào, Việt Nam và đảo Hải Nam Trung Hoa. Loài này thường bám rễ vào những nơi có lá rừng mục, những vỏ cây mục, thỉnh thoảng cũng tìm thấy chúng ở những vỉa rêu trong khu rừng rậm. Chúng mọc ở nơi có độ cao 400 m đến 1.500 m.

Mùa ra hoa

Tùy thuộc vào nơi sinh trưởng, Paphiopedilum appletonianum trong tự nhiên thường ra hoa trước khi kết thúc mùa khô còn hoa thường ra hoa vào giữa tháng Mười đến tháng Bảy, cao điểm là từ tháng Giêng đến hết tháng Ba.

Các biến loài và biến thể

Paphiopedilum appletonianum forma immaculatum (Braem) Braem

Đây là một cây albino nguyên thủy, không có màu đỏ. Các lá đài đều có màu xanh sáng với những vân xanh đậm. Cánh hoa màu xanh táo, phần đỉnh màu trắng. Chiếc túi có màu xanh táo với những vân xanh đậm, chóp màu trắng.

Paphiopedilum appletonianum var. poyntzianum (O’Brien) Pfitzer

Các cánh hoa dài tới 6 cm, có màu xanh xỉn, phần gần đỉnh có màu đỏ tía. Túi màu trắng hòa với màu đỏ tía, tạo nên màu đỏ ở phần chân của nó.

Paphiopedilum appletonianum var. hainanense (Fowlie) Braem, Baker & Baker

Biến thể này trước kia đã được Fowlie mô tả như là một loài riêng biệt. Những cây thuộc biến loài này có nguồn gốc từ đảo Hải Nam Trung quốc, ở đó chúng mọc trên đá sa thạch, ở độ cao 460 đến 610 m. Mặc dù những cây này  là trong phạm vi các cây biến loài trong tự nhiên của Paphiopedilum appletonianum, nhưng sự phát triển của chúng là duy nhất như tất cả các cư dân khác xuất hiện ở đại lục. Các cây này được đặt tên là Paphiopedilum appletonianum var. hainanense có những đặc điểm khác hẳn với các cây ở đại lục bởi màu hoa của chúng sáng hơn nhiều và những vân trên lá của chúng đậm nét hơn. Vì lý do đó nên vẫn coi chúng như một biến loài riêng biệt thay vì đưa chúng thành một dòng hoàn chỉnh của hình thái danh định của Paphiopedilum appletonianum. Các cây của biến loài này ra hoa từ tháng Ba đến hết tháng Năm./.

Lê Quỳnh

“Hạnh phúc là biết mình thực sự cần cái gì và có được cái mình cần. Những cái bạn thực sự cần và bạn đang có có thể là những điều rất giản dị xung quanh bạn: một sớm mai thức dậy bạn thấy khỏe mạnh không đau yếu và ngắm một bông hoa nở bên cửa sổ, bạn ăn một bữa ăn ngon và đầm ấm với những người thân, bạn uống một tách trà nóng với một người bạn tri kỷ để cùng nhau hàn huyên, tâm sự…”

Xem các bài khác