Shopee Cỏ Dại
Lazada Cỏ Dại
Tiki Cỏ DạiCây cảnh
Các loài thực vật kỳ lạ của Việt Nam
Th8
Trong thế giới thực vật, không khó để bắt gặp những loài thực vật kỳ lạ. ”Kỳ lạ” là bởi chúng mang sự khác biệt về hình dạng, cấu tạo, cách sống… so với hầu hết đại đa số các loài thông thường mà ta thường thấy. Bài viết này sẽ chỉ ra một vài loài cây mang đặc điểm kỳ lạ có ở nước ta.
1. Các cây “ăn thịt”
Nói đến hoạt động ”ăn thịt”, thường thì chúng ta sẽ chỉ nghĩ rằng động vật mới ăn thịt, chứ thực vật thì có vẻ ít nghe nói đến. Nhưng điều này lại có thật và xảy ra ở những loài cây mà phải sống trong môi trường thiếu chất dinh dưỡng như đất chua bạc màu hay đầm lầy nước ngọt…Chính vì điều kiện môi trường sống như vậy mà các loài cây này đã biến đổi lá thành bộ phận có khả năng bắt con mồi và tiêu hóa thức ăn động vật. Có thể kể đến một số loài thực vật ăn thịt sau:
– Cây nắp ấm: với những chiếc lá gồm 3 phần rất đặc biệt: phần dưới hình màu lục, bản hẹp có nhiệm vụ quang hợp, phần giữa là một sợi kéo dài từ gân lá và phần cuối phình to thành một cái túi (hoặc cái bình) có nắp đậy. Có nhiều lông tuyến tiết chất dịch bên trong thành bình khiến thành bình trơn, chất dịch này giúp cây tiêu hóa được thức ăn; mép bình lại rất thu hút sâu bọ vì tiết ra dịch thơm, do thành bình rất trơn nên khi sâu bọ rơi vào trong bình, chúng sẽ khó mà bò ra được, khi bị rơi xuống đáy, sẽ bị chất dịch nhấn chìm và bị tiêu hóa.
Cây nắp ấm có thể thấy mọc ở những vùng đầm lầy tại Quảng Bình, Đà Nẵng, Thừa Thiên Huế… Bởi hình dáng vầ cấu trúc đặc biệt của loài này mà gần đây người Trung Quốc đã khai thác, tạo giống cây nắp ấm thành một loài cây cảnh độc đáo và đã được xuất sang thị trường cây cảnh nước ta vào dịp Tết.
– Cây bắt mồi: một loài cây ăn thịt khác, tuy mang kích thước nhỏ bé nhưng loài này lại là một mối nguy hiểm đối với những con vật nhỏ. Đó là cây bắt ruồi (hay cây bèo đất). Cả cây chỉ cao độ vài cm với các lá mọc thành hình hoa thị ở sát gốc; những lông tuyến trên mặt lá rất nhạy cảm có thể cụp lại khi ruồi, kiến… đậu vào. Chất dịch ở lông tuyến tiết ra sẽ khiến con vật bị trói chặt và bị tiêu hóa hết phần mềm, chất dịch này có tác dụng như men tiêu hóa ở dạ dày động vật. Khi các lông tuyến đã duỗi ra, trên mặt lá sẽ chỉ còn lại vỏ kitin của xác con vật xấu số.Cây bắt ruồi (còn gọi là cây bèo đất).
– Có loài cây bắt mồi tương tự tại vùng đầm lầy Bắc Mỹ: Phần đầu lá của loài gồm 2 nửa gắn với nhau bằng một gân khoẻ, nhiều răng nhọn ở mép lá; có 3 lông cảm giác trên mặt mỗi nửa lá, đàn hồi được, bên cạnh đó còn nhiều tuyến tiêu hoá ở trên khắp mặt lá. Khi một con ong hay con ruồi đậu trên lá chắc chắn sẽ chạm phải một trong 3 chiếc lông cảm giác khiến cho 2 nửa lá ngay lập tức cụp lại, các răng ở mép lá khít chặt vào nhau, khiến con vật bị nhốt cứng trong đó. Các nửa lá sẽ càng khép chặt lại hơn nếu con vật cứ càng giãy giụa cố để chạy thoát.Cây bắt mồi tại đầm lầy Bắc Mỹ.
– Cây Rong li: là một loài cây nhỏ sống trôi nổi trong các ruộng nước, ao hồ… Chúng có khả năng bẫy các động vật nhỏ trong nước như bọ gậy, cá con, giáp xác nhỏ… 2 loại lá của cây là: lá sinh dưỡng xẻ thuỳ nhỏ hình sợi, màu xanh lục; còn một số lá khác lại có màu nâu hoặc đỏ nâu, bị biến dạng thành túi nhỏ bắt mồi. Có nhiều lông cứng mọc ngược phía trong miệng túi, miệng túi có nắp van có thể đóng lại, và chỉ mở vào phía trong túi. Nhìn túi giống như một cái giỏ bắt cua với cấu tạo như thế. Các con vật nhỏ sẽ chui vào túi theo dòng nước và các lông mọc ngược và nắp ở miệng túi sẽ khiến chúng không thể thoát ra được. Khi đó, chất dịch có men tiêu hóa trong túi sẽ được tiết ra và ăn thịt những con vật xấu số.
2. Cây “bóp cổ”
Gọi là cây bóp cổ vì loài thực vật này sống bằng hình thức bóp vào thân cây khác. Từ ” bóp cổ” được dùng để chỉ mối quan hệ lấn lướt nhau giữa hai cây sống gần gũi nhau trong rừng, thủ phạm ở đây chỉ một số loài đa. Chim chóc khi ăn quả của những loài cây này, sau đó lại vô tình nhả hạt vào hốc những cây to trong rừng. Hạt đó nảy mầm và phát triển thành cây nhờ chất mùn và độ ẩm ở hốc, cây lớn dần và những rễ phụ đâm hướng xuống phía dưới.
Các rễ phụ này cứ phát triển dần và dãi mãi ra cho đến khi chạm đất và cắm chắc vào đó, tạo nên một tấm lưới vừa dày vừa chắc khỏe bao quanh thân cây chủ. Cây chủ sẽ chết do bị chúng xiết chặt, xiết chặt dần khiến các mạch dẫn bên trong bị tắc nghẽn lại, nước và muối khoáng không được dẫn truyền lên cho bộ lá để quang hợp. Hiện tượng này được ví như người chủ nhà bị kẻ trộm đột nhập vào nhà và bóp cổ đến nghẹt thở đến chết để cướp lấy chỗ ở! Đây là hiện tượng khá phổ biến trong những khu rừng nhiệt đới, các nhà khoa học gọi đó là ”bóp cổ” hay ”thắt nghẹn”. Chẳng hạn như rừng Cúc Phương ở nước ta hiện tượng này xảy ra ở cây ”đa bóp cổ”, một loiaf thuộc họ Moraceae (Họ Đa).
Loài cây này không hiếm gặp. Bạn có thể bắt gặp hiện tượng cây như thế này ở Buôn Ma Thuột, ngay đối diện cổng trường THPT Bán công Buôn Ma Thuột, trên đường Lê Duẩn đối diện đường Phan Đình Giót.
3. Cây “sinh con”
Ta thường thấy hiện tượng sinh con chỉ thường diễn ra ở con người và các loài động vật có vú, vậy mà ở thực vật cũng có hiện tượng này. Thật là kỳ lạ đúng không!
.
Chỉ một vài loài cây sống trong môi trường đặc biệt như cây Đước, Trang, Vẹt… mới có hiện tượng sinh con của thực vật (viviparous). Những loài này thường sống ở các khu rừng lầy mặn ven biển (Mangrove), hạt của cây khi chín thường nảy mầm ngay trên cây mẹ thành một bộ phận nối liền với quả gọi là trụ mầm. Trụ mầm mang cấu tạo của một cây con, gồm thân và chồi lá, rễ chưa hình thành. Trụ mầm nhận từ mẹ các chất dinh dưỡng và chuyển qua quả vào. Thời gian chúng sống trên cây mẹ thường từ 2-3 tháng. Trụ mầm sẽ rời khỏi cây mẹ khi chín, cắm xuống bùn, hình thành rễ và bắt đầu phát triển độc lập.
Có thể nói đối với một số cây sống ở vùng ngập mặn, hiện tượng sinh con này như một hình thức thích nghi độc đáo, nhờ vậy mà cây vẫn có thể mọc trong điều kiện thủy triều hàng ngày lên xuống mà hạt không bị nước cuốn trôi đi.
Ngoài hiện tượng sinh con, những loài cây nói trên còn mang một bộ rễ khá độc đáo, giúp cây trong điều kiện môi trường lầy ngập không ổn định và thiếu oxi vẫn có thể thích nghi được. Bên cạnh những rễ cắm trong đất, cây còn phát triển hệ rễ khí sinh nổi trên mặt đất, có tác dụng giúp cây tăng khả năng chống đỡ và tác dụng hô hấp (với những rễ hô hấp). Cây Đước như những gọng nơm với rễ chống mọc từ thân, cành đâm xuống đất; cây Vẹt với những chiếc rễ mọc trồi lên khỏi mặt đất, gập cong hình đầu gối…..
4. Cây có hột lộn ra ngoài quả?
Cây Đào lộn hột (hay cây điều) với hình dáng độc đáo của quả gồm 2 phần: phần dưới trông như quả đào nạc và mọng nước, phần trên là cái ”hột” hình hạt đậu có vỏ màu sẫm và cứng. Nhìn tổng thể như một quả đào có hạt bị lộn ra bên ngoài (khác với các loại quả thông thường có hạt nằm bên trong). Đó là lý do cây này có tên gọi như vậy.
Nhìn hình dáng như vậy nhưng cái ”hột” lộn ra ngoài đó mới là quả thật sự, còn cái quả hình quả đào mọng nước lại là sự phát triển của đế hoa. Hạt đem rang cho nứt vỏ cứng, phần bên trong ăn có vị bùi và béo ngậy (gọi là hạt điều), phần ”quả” tức đế hoa cũng có thể ăn nhưng lúc trước không được khai thác nhiều nên bị bỏ thối lãng phí. Bởi có chưa đường và vitamin B1, B2 trong đó nên gần đây đã được một số nơi sử dụng để chế biến rượu vang.
5. Cây chỉ có một lá
Đây cũng là một loài cây kỳ lạ với mỗi cây chỉ có duy nhất một lá nên gọi là cây một lá. Tên gọi khác của nó là Thanh thiên quỳ hoặc Lan Cờ
Đây là loài Lan địa sinh sống lâu năm và cùng họ với những loài Lan cảnh có hoa đẹp. Cây với chiều cao chỉ 10-20cm, rễ củ hình tròn với nhiều ngấn ngang. Lá duy nhất mọc thẳng lên từ củ, gấp nếp, hình tim, cuống dài với 4-5 hoa nhỏ màu trắng đốm tím hồng mọc từ củ lên khi lá đã tàn.
Loài này thường mọc trong các hốc đá hoặc trên lớp đất có nhiều thảm mục dưới tán rừng ẩm hoặc rừng trên núi đá vôi ở Kon Tum, Lâm Đồng hay các tỉnh phía Bắc. Củ của cây được dùng làm thuốc giải độc (đặc biệt là ngộ độc nấm), mát phổi, chữa ho lao, ho lâu ngày, viêm phế quản, có thể làm giảm khát nước khi nhai củ tươi, bồi dưỡng cơ thể. Do có giá trị lớn nên cây bị khai thác nhiều để bán qua biên giới, nhất là trong những năm gần đây, khiến cho loài cây này trở nên quý hiếm và có nguy cơ bị đe doạ tuyệt chủng. Nó được ghi vào danh sách các loài cây cần được bảo vệ trong “Sách Đỏ Việt Nam”.
6. Cây có quả nằm trong đất
Ta vẫn thường thấy quả mọc trên cây. Thế nhưng có một loài cây hết sức quen thuộc với chúng ta lại có quả không mọc như thế. Đó là cây Lạc. Đến mùa thu hoạch Lạc, để có hạt ăn, người ta phải đi “dỡ Lạc”, nghĩa là nhổ cả cây lên, rũ sạch đất, mới thấy quả (hay củ Lạc). Ở cây Lạc, Một số hoa mọc phía trên cây lạc thường không cho quả, mà quả chỉ có ở những hoa mọc phía dưới, mọc chúc xuống đất. Sau khi thụ tinh, từ bầu nhụy của hoa mọc dài ra thành một cuống cắm sâu xuống đất khiến bầu nhụy nằm trong đất và phát triển thành quả, bên trong chứa 1-3 hạt.
Nhân dân ta thường quen gọi những phần của cây không giống rễ mà nằm ở dưới đất là “củ”: củ Khoai, củ Sắn, củ Dong, củ Cà rốt… và cả củ Lạc, bất kể nó là phần nào của cây biến đổi thành. Tuy nhiên, nếu theo phân tích ở trên thì với trường hợp cây lạc, phải gọi là “quả Lạc” mới đúng, vì bên trong đó còn có hạt. Nhưng đó đã thuộc về cách gọi dân gian, theo thói quen mà cách gọi đó vẫn được dùng cho đến giờ.
